Cando a pluma fai inclinar a balanza
Que teñen en común os escritores Ledicia Costas, María Oruña, Manel Loureiro, Pacho Blanco, Marcos Calveiro, Oscar Montoya ou o xuíz Taín? Todos estudaron Dereito. Na balanza da xustiza e das leis, unha pluma e un libro reclaman presenza, unha tatuaxe invisible que outros referentes levaron antes desde Kafka a Vargas Llosa, Marguerite Duras ou Octavio Paz.

| Envato
A xustiza ao longo dos séculos ten botado man de diferentes imaxes. Hoxe, coa escultura “Acordo xusto” no exterior da Cidade da Xustiza de Vigo –de Ramón Conde e co apretón de mans entre o universal e a igualdade–; antano, co símbolo dunha muller (a deusa romana Justitia ou a grega Temis), coa balanza nunha man e a espada na outra.
A cadea da historia sobre esa pesa lévanos ao Antigo Exipto. Ao morrer, a persoa finada en espírito chegaba á sala da dobre verdade. Nunha balanza, pousaba o corazón (a conciencia e a moralidade) e, por outra parte, a pluma (a verdade e a xustiza universal). Dependendo de cal pesara máis, agardáballe un destino eterno diferente.
Co paso dos séculos, é posible que a simboloxía da pluma de antano se fora desdebuxando nas cabezas de moitos estudantes de Dereito para inzala simplemente de tinta e inspiración.
Mario Vargas Llosa, Marguerite Duras, Franz Kafka, Clarice Lispector, Ida Vitale, Gabriel García Márquez, Octavio Paz, John Grisham, Dolores Redondo, Lorenzo Silva... son algúns referentes da literatura que exerceron como avogados ou estudaron Dereito (se ben García Márquez non rematou a carreira).
En Galicia, no pasado pero tamén agora hai tamén exemplos sobranceiros como Ledicia Costas, Manel Loureiro, María Oruña, Marcos Calveiro, Oscar Montoya ou Pacho Blanco, entre outros.
O autor vigués Oscar Montoya –que vén de publicar o thriller «Murciélagos blancos» en AdN e que no 2019 foi finalista do premio Silverio Cañada da Semana Negra de Gijón con «De otro lugar»– lembra «cando na clase de Dereito Romano o primeiro que dixo un profesor foi: ‘Moitos de aquí ides ser políticos ou escritores. Fíxome gracia’».
A día de hoxe, Montoya reafírmase nesa última frase. Leva publicadas catro novelas pero nunca exerceu de avogado malia acabar a carreira. «Traballo nunha empresa de comercio exterior», aclara para indicar que conexións pode haber entre a literatura e o Dereito.
O autor vigués entra de cheo nunha anomalía do sistema académico. «Hai –opina– moito escritor que fixo Dereito porque era a carreira que todos os pais querían para os seus fillos anos atrás. Cando non tiñas unha vocación clara e che gustaban as letras, facías Dereito. Era o que pasaba antes».
Non lle falta razón. Mesmo hoxe, na Galicia, non hai unha carreira universitaria –como si existe noutros sistemas académicos estranxeiros– para aprender a ser escritora ou escritor.
De existir no pasado, cambiaría algúns camiños? O avogado e autor ourensán Xosé Manuel Pacho Blanco –gañador do Torrente Ballester no 2007 con ‘A choiva do mundo’ e o Dieste de teatro con ‘Teatro, ou xeitos de cargar unha arma’– reflexiona que «se existira unha carreira así non sei se tería o valor para matricularme. Díxenlle á miña familia con 17 anos que quería estudar Xornalismo e dixéronme que non por cuestións económicas. Se lles comentara que quería facer escrita creativa... aínda se estarían a rir hoxe. A sociedade e a familia condicionan».
Ledicia Costas, pola súa parte, (Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil e Premio Lazarillo en tres ocasións), recoñece que «estudei Dereito porque nin entón nin agora existe a carreira de escritora aquí. Non hai unha facultade onde ir para formarte».
Mais por que non decantarse por Filoloxía como a meirande parte da comunidade literata do país? «Contempleino pero a saída era ser profesora e non me vía dando clase. Fíxate que agora sempre estou nas aulas falando cos lectores dos libros. Foi unha xogada do destino pero é gratificante estar agora coas nenas e os nenos», subliña Costas que con dez e once anos xa escribía poemas e contos como pasatempo.
Non foi o caso de Manel Loureiro –o rei literario a día de hoxe dos zombies en novela e televisión con «Apocalipsis Z»– nin de María Oruña, unha supervendas con 10 novelas publicadas, a última para público infantil, «O tren fantasma». Os dous confirman que nin de nenos nin de adolescentes soñaron con ser escritores.
«A literatura forma parte da miña vida dende que teño uso de razón», comeza a lembrar Loureiro. «Son lector compulsivo dende os oito anos. Descubrín que estaba namorado das letras pero, insisto, era lector pero non imaxinaba que a miña vocación era contar historias inda que empecei a estudar Dereito porque me fascinaba a posibilidade de colocar un argumento fronte a outro e o mellor armado sería o que levase a razón, se ben despois a realidade demostrou que era todo máis complexo», lembra o pontevedrés.
O autor, un dos bestsellers da Galicia actual, empezou a escribir o seu primeiro libro o mesmo día que cumpriu 30 anos. «Comecei nun blog. Estaba no meu despacho de avogado ante un texto denso e decateime de que quería escapar, contar algo fóra dos marcos ríxidos da literatura xurídica que deixa pouco espazo á emoción. Iniciei unha historia como un xogo escapista naquel 2006, un xogo que acabou sendo un fenómeno viral que foi seguido por millón e medio de persoas de todo o mundo. Decateime de que era algo que facía ben e que disfrutaba», resume.
María Oruña, pola súa parte, recoñece que «nunca estudei nada vinculado á literatura, nin tiña intención de ser escritora. De pequena, gustábame moito escribir e no Colexio da Doblada en Vigo elixíronme a min e a outro neno para o concurso de redacción de Coca Cola. Estudei Dereito por inercia, por ter unha carreira; e comecei a escribir despois por un cambio laboral».
Unha cuestión relevante neste asunto é coñecer se estas escritoras e escritores consideran que os seus estudos universitarios ou o seu traballo nos despachos lles serviu para a súa literatura.
Oscar Montoya cre que «Dereito ensina as regras de como se rexe a sociedade, o marco de regras desa sociedade» e iso pode vir ben á hora de perfilar personaxes ou historias.
Pola súa parte, Manel Loureiro engade que «a literatura xurídica obrígache á concreción, claridade e concisión. Cando escribes unha demanda, un recurso... tes que ter en conta que o xuíz non ten nin idea do que lle falas. Esa maneira de aprender a escribir axuda moito no mundo da literatura; permíteche organizar as ideas, poñelas en orde; ser limpo nas descripcións e diferenciar o primario do secundario», defende Manel Loureiro. Porén tamén recoñece que moitas avogadas e avogados abusan dos paragrafos inmensos. «Sempre dixen que o mundo do Dereito odia o punto e á parte», matiza.
O avogado e profesor na Universidade de Vigo Xosé Manuel Pacho Blanco ve un vencello máis forte. De feito, é un dos impulsores da Asociación Dereito e Literatura no mundo universitario, un colectivo que todos os anos polas Letras Galegas organiza xornadas sobre o vencello entre o dereito e a literatura, o dereito e o galego.
«A formación que che dá o Dereito permite familiarizarte co oficio de escribir. Dá unha visión máis rica do fenómeno social. Iso fai que o salto á literatura sexa menos brusco. Ás veces, como o Dereito está tan relacionado coa sociedade parece que o punto seguinte é escribir literatura», di Pacho Blanco
Para el, «o Dereito dá unha forma de entender o mundo e os seus problemas. Iso pode ser moi útil para afrontar os dilemas literarios. O exercicio profesional permíteche ver a sociedade dunha maneira descarnada». Tamén recoñece que a palabra é fundamental, por iso, ese vínculo tan estreito.
María Oruña, porén, non cre que o Dereito e traballar como avogada lle axudaran por exemplo a construir historias e personaxes. «Eu non estaba no departamento Penal. Eu traballaba para bancos; facía cousas moi prosaicas, nada emocionantes, tampouco coñecía clientes extraordinariamente carismáticos. Dedicábame máis ao papeleo e á burocracia. Os xuízos aos que ía eran de contido económico», argumenta. Aínda así recoñece que o Dereito «faiche entender que as palabras hai que usalas con moita propiedade», ao tempo que ofrece unha «panorámica entre o ben e o mal».
No caso de Marcos Calveiro –agora responsable de Edicións en Galaxia e cunha ducia de premios logrados, entre eles o White Ravens, Lazarillo, Barco de Vapor ou García Barros–, que estudou Dereito por seguir o ronsel do seu pai e exerceu de avogado penalista durante 15 anos, non ve vínculo ningún entre o Dereito e a literatura. «Para min, eran dúas vidas separadas. Nunca se me deu por escribir novela negra, ou de policías. O que menos me apetecía era escribir de traballo ao chegar á casa».
Ledicia Costas expón que ata o ano 2019 cando publicou «Infamia» tiña a sensación de que a carreira non lle servira para a súa arte literaria.
«Pensaba que eran compartimentos estancos. A literatura foi un xeito de fuxir dunha carreira profesional que non me acababa de encher. Cando traballaba de avogada era infeliz porque non tiña tempo para escribir. En ‘Infamia’ a protagonista era profesora de Dereito Penal. Aí, collín os coñecementos e cousas que foran importantes na experiencia anterior. A día de hoxe, penso que as persoas que estudamos Dereito necesitamos escribir ben. A palabra é fundamental para a maneira de expór e rebatir unha cuestión; pero non ten nada que ver con escribir ficción», indica Costas que publicou a súa primeira novela aos 18 anos e quen sempre tivo claro que quería «ser escritora por riba de todas as cousas».
Segunda parte de «Apocalipsis Z», novo libro de Oruña e un proxecto singular con Costas
O ano 2025 promete. Manel Loureiro amósase feliz tralo anuncio de Prime Video da rodaxe da segunda entrega de «Apocalipsis Z» para a plataforma tralo éxito internacional da primeira; María Oruña avisa que terá nova novela histórica e de aventuras ambientada en Vigo mentres que Ledicia Costas nos deixa en vilo ante un proxecto singular que resucitará un xénero esquecido en España. Vaiamos por partes.
Ledicia Costas asegura sentirse «entusiasmada». O causante é un proxecto para o mes de maio, un libro escrito a catro mans e que trae aparellado algo máis. «Sairá simultaneamente en galego e castelán. Vai supór a renovación dun xénero que estaba esquecido en España. É un produto moi singular. Creo que vai resultar sorprendente; ata aquí podo contar de momento», sinala coa cadencia do misterio feliz.
Ademais, a escritora viguesa verá como chega ás librarías a terceira entrega de Curriño, o can influencer a quen a vida lle demostra a dureza da rúa tras vivir o éxito e o luxo.
Costas tamén sinala a FARO que «estou escribindo novela nova para público adulto. Estou no proceso da escrita a tope da mesma e tamén estou a preparar algo para os lectores de infantil».
[object Object]Pola súa parte, Manel Loureiro di que o 2025 vén cargadiño tras un 2024 intenso xa que en xuño comezan a seguinte rodaxe de «Apocalipsis Z» con Amazon.
Vía Instagram, Prime Video sinalaba a comezos deste mes que daba luz verde á segunda produción que estará disponible na plataforma en máis de 240 países.
Ademais este ano rematará o manuscrito da súa seguinte novela que confía en publicar o vindeiro 2026. Conta asemade con outro proxecto doutra película en marcha baseado noutro libro e tamén outro proxecto de serie en marcha para a televisión.
No que concerne a María Oruña, a escritora viguesa supervendas lembra que no vindeiro mes de marzo sairá publicada a súa vindeira novela «Albatros negro». Esta será unha proposta histórica e de aventuras máis misterio. Está ambientada no Vigo en dúas épocas, a actual e a comezos do século XVIII.
Suscríbete para seguir leyendo
- El juez instructor del caso Asunta reacciona a la novela de Alfonso Basterra: 'Es muy triste que haya usado a su hija
- La segunda salida de tono del conselleiro de Sanidade: cuestiona la importancia que se le da a la salud
- ¿Tienes mascotas en casa? Así podrás deducirte sus gastos de la declaración de la renta
- Un popular tiktoker catalán se rinde ante la afición del Celta: «Cada vez que vengo a Vigo...»
- El vigués que triunfó en el QIR: «Estudiaba de lunes a sábado y, el último mes, sin descanso»
- Detenido un hombre en Vigo tras desaparecer cuatro días con su bebé y agredir a su pareja
- Las primeras furgonetas camper en serie de Galicia se fabrican en Baiona
- La pareja de Feijóo pide una concesión hasta 2037 del acceso desde su casa a la playa de O Con