Luis Pérez Rivas: "Os nenos con autismo teñen o mesmo dereito que os demais a ser eles mesmos"

-A súa charla en Bueu leva por título "Autismo, educación e inclusión". Cal é a situación actual no eido educativo, na que este ano se pon especial énfase para unha educación inclusiva?

-A inclusión das persoas con TEA (Trastorno do Espectro do Autismo) no sistema educativo ordinario é unha vella aspiración que arranca dos primeiros anos 80 do século pasado e que cristalizou na LISMI (Ley de Integración Social de los Minusválidos, de 1982). Esta aspiración referíase á integración social, laboral e educativa das persoas que presentaban diversidade funcional, o que antes se denominaba "discapacidade", como reflexo dos seus dereitos e das súas necesidade máis humanas. Esas persoas estaban en situación de exclusión social total, recluídas nos seus domicilios ou institucións pechadas, como psiquiátricos e asilos; ou ben en situación de exclusion social parcial, fóra da cotidianeidade social, como eran os "centros específicos de educación especial", asilos, psiquiátricos... A situación actual caracterízase polo feito de que a maioría das persoas con TEA, diante da etapa dos estudos obrigatorios, están escolarizados en centros ordinarios e unha minoría en centros específicos.

-Polo tanto non se trata dunha demanda nova. Cal é o balance que se pode facer desta inclusión no sistema educativo ordinario?

-Aínda non se logrou un resultado suficientemente satisfactorio, tanto no aspecto do acceso ao currículo como no relacionado coa inclusión na vida social do centro deste alumnado, sexa na etapa educativa que sexa. No que respecta ás dificultades ao acceso ao currículo hai que sinalar que o alumnado con TEA, na educación ordinaria, atópase cun sistema educativo que non está á altura dos tempos que corren para ofertarlle o que necesitan e poidan acadar un nivel de formación satisactorio. Neste apartado aínda queda moito que andar. Non obstante, actualmente disponse de coñecementos e de acceso a recursos didácticos e organizativos moi acaídos para posibilitarlle a este alumnado máis e mellores posibilidades de ser atendidos no seu dereito fundamental a aprender, á adquisición de coñecementos e a desenvolverse persoalmente da mellor forma posible. Esta parte xa lle corresponde, no nivel que lles sexa posible, aos propios centros e ao profesorado.

-Que pode aportar esta convivencia ao alumnado con TEA e aos seus compañeiros?

-Respecto á vida social no centro, entre iguais, como factor de desenvolvemento social-persoal deste alumnado, atopámonos de novo coas eivas do sistema que son serias. A pelota está no tellado de cada centro e do seu profesorado: eles poden tentar, como moitos o fan, utilizar os recursos dos que dispoñen para atender o mellor posible as demandas e dereitos deste alumnado. Pero todo o devandito non supón mais que estar pondo parches, no mellor dos casos a base de voluntarismo, a un problema que hai que atacar de raíz.

- Como habería que actuar?

-É preciso un sistema educativo que aporte as condicións necesarias para que se faga realidade o dereito de todos, tamén destes alumnos e alumnas, a aprender e desenvolverse. Iso pasa por aportar os recursos materiais precisos e optimizar os recursos humanos axeitados, comenzando por unha formación do profesorado á altura dos tempos: ampla, seria, rigurosa?Isto é algo que aínda non o abordou a Universidade. Ao mesmo tempo, fai falla un profesorado de raíz vocacional, desexante da propia excelencia profesional, comprometido co saber e que faga causa prioritaria a causa dos nenos e das nenas.

- Cales son algúns dos problemas e prexuízos aos que se enfrentan?

-Hai que ter en conta os atrancos e perversións que a sociedade está a impoñer ao sistema educativo en particular e ao formativo en xeral: estamos nunha sociedade hipermedicalizalizada. Todos os nenos e nenas "teñen algo", axiña son diagnosticados e remitidos automaticamente a especialistas ou expertos para que outros lles solucionen os problemas. Así, ante un neno inquedo ou movido, ou atende pouco, xa non se cuestiona nada: "É un TDAH"; se lle custa aprender a ler ou a escribir, directamente xa "ten dislexia", se o seu comportamento é raro ten moitas papeletas para que "sexa un síndrome de Asperger ou TEA"... Isto fai un dano tremendo aos rapaces e rapazas que si amosan dificultades en diversos campos do seu desenvolvemento. Entre outros, a saturación das clases de nenos e nenas diagnosticados, cando non medicalizados, que fan moi difícil atendelos porque a demanda é case atendelos á carta. Fai falla racionalidade, rigor, mesura, compromiso persoal, familiar e social. Non vaia a ser que de tanto procurar a inclusión e a igualdade corramos o perigo de enfrontar a estes nenos e nenas con TEA a un imposible: pretender que sexan como os demais, "iguais". Estes rapaces teñen o mesmo dereito que os demais a ser eles mesmos: cada un coa súa individualidade, coa súa forma de ser e de estar no mundo e coas súas necesidades.

- Non podo rematar sen preguntarlle por unha serie de televisión de gran éxito, "The Good Doctor", cun personaxe autista. Reflicte dalgunha maneira a realidade do TEA?

-A serie "The Good Doctor" non reflexa a realidade da inmensa maioría das persoas con TEA. Reparemos que, unha vez máis, acudimos a ese mal social de adxudicar un trastorno, en vez de aceptar e incluír a quen é diferente. O protagonista da serie é un doutor cirurxián que ten o "síndrome do sabio".