Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Batallas de San Bartolomeu e de San Pedro (I)

Xosé Carlos Villaverde recorda a tradición oral que fala dos castelos de Rande e do Corveiro, en Domaio, enlazados por troncos encadeados que pechaban o paso a San Simón

José Sarmiento de Valladares, exvirrei de México e conde de Moctezuma.

José Piñeiro era un home encamado a causa dunha para ou tetraplexía, pero que gozaba dunha excelente memoria e doutra boa formación cultural. Naquel traballo contaba como aos ingleses lles custaba atravesar a barreira dos madeiros aboiados, e de como se estableceron na praia de A Borna para tomar con facilidade O Forte de Punta Moa para logo intentar subir pola Fontiña ou monte da Ghurita (Gorita) para sorprender por terra as guarnicións do Almacén e do castelo do Corveiro. Pero arriba agardaba un continxente de veciños, mal armados, situados en puntos estratéxicos para valerse das pendentes dos montes e botar a bolear enorme cantidade de grandes pedras que obrigaron a retirada dos ingleses despois de sufrir moitas baixas. Esta versión foi corroborada por Benito Piñeiro, quen dixo que xa lla escoitara a mesma narración aos vellos da parroquia.

Parece ser que os ingleses desaprobaron novos intentos polo mesmo sitio, continuando coa versión de Piñeiro Solla, e os seus barcos bordearon a costa ao abeiro dos canonazos procedentes do castelo do Corveiro, ata chegar á praia do Almacén. Alí realizaron un desembarco masivo, protexidos polo fogo dos canóns que fan inútil a voluntariosa resistencia dos veciños, sen poder evitar a toma da batería do Corveiro polos ingleses. Segundo José Piñeiro esta última operación chamouse a batalla de San Pedro.

En maio de 1991 a A.C. NÓS saca un caderno monográfico sobre a parroquia de Domaio entre a tradición popular e a historia na Batalla de Rande, asinado polo que isto escribe, e clasificando as referencias recollidas de José Piñeiro como lendas populares por non atopar documentación escrita que demostrase o contrario, e ao mesmo tempo deixar constancia de que ambas puideran ter visos de realidade, pois os topónimos de O Forte, A Gorita ou O Almacén teñen certas connotacións con puntos estratéxicos de defensa e vixilancia.

Tercer centenario da Batalla

En maio de 2002, a plataforma Foro de Rande, promoveu o terceiro centenario da Batalla de Rande, e pola nosa parte volvemos a publicar sobre o tema, máis ampliado pero mantendo a mesma consideración de lendas as informacións de José Piñeiro, ata que en 2013, Fernando Bartolomé Benito publica o libro "La Plata Ensangrentada", baseado na transcrición dun excepcional documento inédito escrito por Bieito Santana, secretario de José Sarmiento de Valladares, do que foi vicerrei da Nova España (México) a principios do s. XVIII, e dirixido a Frei Martín Sarmiento que, por entón, andaba por Cataluña. Pois ben, esa transcrición na que Fernando Bartolomé fai un labor encomiable de adaptación ao léxico actual, ben accesible para entender o proceso, dende o inicio dos acontecementos ata o remate coa batalla de Rande. Pero o que máis interesa agora é a extracción da parte na que demostra que as consideradas lendas, resultaron ser na realidade unha transmisión popular de tal magno suceso.

O forte do Corveiro

Para tomar o forte do Corveiro en Domaio, entre o 23 e o 24 de outubro de 1702, a flota anglo-holandesa procedeu tal como recollemos da tradición popular que Fernando Bartolomé transcribe do documento Santana da seguinte forma: El emplazamiento del fuerte, protegido por una naturaleza escarpada y ceñidas al monte sus defensas lo hacía inexpugnable por mar...Así las cosas, les tocó a los holandeses del barón Sperre batir el terreno mientras el regimiento Churchill se quedaba en reserva tras desembarcar en la playas de Domayo escasamente defendidas por alguna casamata (pequena construción defensiva) que el fuego del Zeven Provincien, otro gran gigante de más de noventa cañones, redujo a escombros con facilidad.

Pero la información dada por los espías era mala, paternidad (referíndose a Frei Martín Sarmiento), y a los herejes era imposible ascender el monte Gurita y superar el pequeño fortín del Almacén para caer por las espaldas del fuerte, pues las milicias populares defendían con ventaja las alturas no solo disparando sino haciendo caer enormes rocas que ocasionaban grandes pérdidas y el desorden de los atacantes. Quería que supierais que en esta batalla que los vecinos llamaron de San Bertolameu o San Bartolomé, pues en las cercanías de Meira está una ermita de este santo patrón, protector de las enfermedades de la piel, pues murió aspeado, quiero decir, paternidad, que lo desollaron vivo y os decía padre, que en esta batalla las mujeres de toda la ría, llegadas de Bouzas y Vigo y mandadas por la heroica Manuela Falque o Falqué, que ya no recuerdo bien a tan brava varona, participaron en la defensa del fuerte Corbeiro y no solo como cantineras que también supieron disparar desde la altura de su empalizada, que todavía me emociona al recordarlo.

El fuerte estaba al mando del almirante Manuel Velasco que había decidido lo mismo que los hermanos Chacón: olvidarse de la plata y morir matando, sobre todo cuando vio que los naturales de Cangas, Meira, Moaña y San Adrián de Cobres cubrían el monte y ayudaban en las trinchera y baluartes a los marineros franceses que estaban a cargo de la defensa.

*Veciño de Moaña e directivo da Agrupación Cultural Nós

Compartir el artículo

stats