Facer ver o que non se ve: podería ser unha boa descrición da finalidade da arte. Ir máis alá do evidente e desvelar o que se lle agocha á mirada rutineira. Coma unha constelación pouco conspicua, por exemplo, invisible entre astros máis brillantes e patentes. A arte, o teatro, debe sinalar ese debuxo celeste e aprenderlles aos ollos a que se afagan a mirar doutra maneira.
El cuello de la jirafa insiste moito en subliñar ese loable propósito de invitar ao público a situarse nunha perspectiva inédita para descubrir novas variantes da realidade. De feito, insiste máis en sinalar o propósito que en desenvolver a función. Impulsa ao espectador a moverse do seu lugar habitual de observación pero non acaba de apuntar ao espazo idóneo de contemplación.
A idea de que a arte é unha rebelión contra o paso do tempo opera como motor da obra, aínda que ese punto de partida acabe superado por unha imprecisión que o fía todo á referencia e ao lugar común: convócanse moitas ideas que, non obstante, non acaban de formar un discurso coherente. E o coidado estético (moi exposto polo reiterado recurso ao grotesco) resulta insuficiente ante esa incongruencia dos conceptos.
Asumir a posmodernidade como dogma obriga á fragmentación narrativa, pero a inmensa desconexión dos fragmentos -algúns sedutores, outros autocompracentes- elude a posibilidade de organizar a dispersión. E a proposta de procurar un sentido a partir dese caos queda un chisco desacreditado cando o modelo ofrecido é o do tarot.
Hai aí unha fórmula xa empregada por Matarile noutros espectáculos que consiste en elaborar unha sucesión de comentarios sobre temas vagamente transcendentes, interpolados con interludios danzados ou cadros plásticos de ambición máis ou menos simbólica. O que ocorre nesta ocasión é que reivindicar a fuxida do obvio para, a seguir, explicarnos de novo que a luz da estrela que vemos no presente foi emitida hai centos de anos, compromete seriamente a intención. E aínda nos preguntamos se ler a filósofos como Derrida ou Nietzsche para decidir se son pesimistas ou optimistas concorda coa idea de procurar vieiros alternativos que nos defendan da fraxilidade da existencia.
Deste xeito, o que debería ser unha proposición acaba reconvertido nunha prédica un tanto arbitraria. Talvez o camiño insinuado tería que pasar máis por atopar as conexións que enlazasen a actitude do espectador coa dos creadores: cruzar realmente a vida co teatro e despexar o camiño dese batallón de referentes pretensiosos cos que a compañía se coloca, presuntamente, por riba do espectador. Se o teatro debe buscarse entre miradas, cómpre que estas se sitúen no mesmo nivel.
(*) Crítico teatral
