Velaí vai. Vou meter o pé na auga fervendo. Seino, pero nunca tiven medo a escaldarme. Sempre defendín que a honestidade é, xunto coa empatía, un dos atributos máis importantes dun ser humano. Alomenos os que eu máis valoro. Gústame a xente que di o que pensa, en especial se escribe ese pensamento ao ditado do corazón e actúa en consecuencia, sen medo a un que dirán que xamais debe servir como vara de medir.
O idioma é un instrumento ao servizo da comunicación. É unha ferramenta pensada para entendernos os uns aos outros, un código para transmitir unha mensaxe. Ata aquí a súa definición máis obxectiva e práctica. Porén, a lingua é tamén indiscutible sinal de identidade e mesmo un catalizador de sentimento. No meu caso, teño a sorte de dispor de dous deses catalizadores: o galego e o castelán. Entrelázanse no meu día a día. Conviven en perfecta harmonía, saíndo un ou outro dous meus beizos sen que o que queda no fondo da gorxa de cada volta teña o mínimo sentimento de mágoa, envexa ou carraxe. Medrei con eles, cos dous, como linguas irmás. É posible que as miñas primeiras palabras fosen no idioma de Cervantes, pero non é menos certo que dende ben cedo sentín o mesmo amor pola lingua de Rosalía, que sempre escoitei na casa.
Non pasei das dedas e xa noto a elevada temperatura da auga. Tentareino cun símil. Estou completamente convencida de que o mellor regalo que se lle pode dar a un fillo é un irmán. Ás veces pelexan e a miúdo un tenta imporse ao outro. Pero para iso está o xuízo dos pais: para lle explicar que un é tan válido como o outro e que os dous son o maior orgullo de quen os sinte propios. Un pai ou unha nai xamais podería escoller a que fillo quere máis nin debería facer diferenzas entre eles. E, se nalgún intre se detecta un trato diferente entre ambos, é momento de aplicar xustiza en favor do minorado. Troquen irmáns por castelán e galego ou, se o prefiren, por galego e castelán. Se temos dúas linguas propias, é de xustiza tratalas por igual, escollendo a que queiramos no momento que desexemos, sempre que lle deamos idéntica estima e saibamos recoñecer cando unha sofre un trato diferente e indigno en comparación coa outra.
Nunca me gustaron as imposicións. Endexamais. Que me obriguen a facer algo esperta en min o desexo de facer xustamente o contrario. Coido que en calquera. É a sapiencia da liberdade de espírito. En cuestión de linguas, as imposicións son un ataque directo á liña de flotación. Durante moitos anos os galegos sufriron a aniquiladora imposición do castelán. Foron tempos escuros, sen dúbida, nos que o galego foi ferido e menosprezado inxustamente, non pola lingua de Castela, senón por xentes tan curtas de miras como de coñecemento, que buscaban a riqueza noutros lares mentres botaban terra enriba de verbas capaces de facer que o corazón de quen as sinte propias reluza como o ouro cando non as escoita tan a miúdo coma quixera. Por sorte, grazas a aqueles que sabían que o galego era a lingua da que Galiza debe presumir, mantivérono vivo, defendéndoo como o pai ou a nai que non pensan deixar que fagan de menos a un dos seus fillos.
No fogar de Breogán vivimos -como diría o anuncio- como galegos. Pero iso non quere dicir, tampouco, que teñamos que impór a lingua que nos é propia e exclusiva aos que temos a sorte de medrar nestas terras. Calquera imposición é mala. Galego e castelán son linguas cooficiais. Iso significa que unha vale tanto como a outra, que están ao mesmo nivel e que ninguén as pode usar de bandeira para menosprezar a elección do veciño en cada caso, sempre e cando as verbas se empreguen dende o respecto máis absoluto, sen ter que mirar a ninguén con ollos da xustiza mal entendida.
Na miña persoal e humilde opinión, o galego non se defende con imposicións, pero o castelán tampouco lle ha de comer as papas. Así como estou convencida de que usar o galego é un orgullo, tamén penso que ha ser unha obrigación na terra na que esta lingua brota en cada fonte ou viaxa co ar. É por iso que defendo que as institucións en Galicia empreguen o galego como primeira opción, non por desmerecer ao castelán, senón como un sinal de identidade común. Igual que a bandeira azul e branca. É por iso que non entendo o que sucedeu na Estrada co concurso público para reformar a Praza da Feira. Non preciso explicacións. O que se fixo foi atropelar a lingua galega, esmagala, afear a un dos fillos, consideralo menos válido. Pouco importan os motivos. Para min, calquera que se esgrima carecería de fundamento. É, sinxelamente, vergoñento.
Para os que non saiban da polémica: nas bases do concurso para elixir tres proxectos entre os que se fará unha escolla do modelo de reforma da Praza da Feira incluíase un punto que doe con só ler: " todos los concursantes presentarán la documentación en castellano o en gallego con tradución al castellano". En serio? Non é unha broma? Non importa quen forme parte do xurado encargado de valorar eses proxectos. Da igual se son ou non galegos. Da igual quen pague, quen ordene. A Praza da Feira está na Estrada, en Galicia. Calquera cousa que lle afecte debe entenderse en galego e, se non, haberá que facer o mesmo esforzo que se faría para traducir un texto técnico en inglés, só por pór un exemplo.
Os enfados expresados xa por moitos estradenses son completamente entendibles e compartidos. O Concello non soubo exercer de pai. Abandonou a un dos fillos ao que, ademais, asegurou por escrito que defendería e honraría. Puxo a un por riba do outro e iso é algo inadmisible, algo polo que se debe pedir desculpas a todos os que, dende a liberdade e o dereito, escollen falar galego e sentirse identificados en plenitude por esta lingua. Non é de xustiza que ningún clausulado dun concurso público faga de menos ese sentimento.
A estas alturas teño os dous pés metidos na auga. E non sinto dor. Decaiteme de que só ferve cando alguén lle pon lume porque sente que hai algo que debe arder. Se un di o que sente e entende que ninguén é dono da verdade absoluta, o que pensen os demais só pode ser fume. E o fume pode molestar, pero non queima.
