A representación desta figura mítica, os homes verdes, encontrámola entre as máis vellas das divindades xa no imperio dos sumerios e babilonios, co nome de Tammuz ou Dumuzi, máis tarde no Exipto dos faraóns, Osiris, representante da morte e resurreción, para volver a aparecer séculos despois na cultura grega, Dionisos, transformado polos romanos en Silvano, para, finalmente, ser adoptado pola cultura celta como o deus Cernunnos. Apropiándonos do termo grego "Olimpo", trataríase dunha figura espiritual, un ánima libre do reino vexetal, tan presente na vida dos seus creadores, en harmonía coas fragas e bosques dos que obterían importantes e cuantiosos recursos para a súa vida; por elo estas figuras míticas aparecerían sempre con follas, pelo longo recuberto do que semella pólas de árbores,case sempre, cabeza de home de avanzada idade, a sabedoría dos anciáns, entre animal e humano e da súa boca en espiral enroscada ou entrelazada, tallos longos dalgún tipo de planta.
Na cultura celta, este green man, coñecido nas terras da Xermania co nome de Blattqesicht e na Galia Francesa como Feuillou, morría no Samhain -que se conmemoraba entre o 31 de outubro e o 1 de novembro- e resucitaba nas celebracións do chamado Beltaine, o 30 de abril-1 de maio. No proceso de cristianización íanse transformar en representacións naturais, perdendo a súa divindade, pero conservando a importancia no culto á natureza e o seu respecto.Tan so hai que recordar todas as nosas festividades abril-maio, para darse conta de que estas figuras míticas, continúan vivas na cultura oral e a tradición dos pobos: As flores, o musgo, a representación da enerxía e a fecundidade da nai naturaliza, e mesmo do renacer tanto material como espiritual da terra e os homes, coa primavera, volver a brotar a vida despois do longo inverno.
Como ben nos da conta o profesor Alfredo Erias Martínez, a representación dos homes verdes na nosa Galiza viría asociada coa iconografía do deus celta Cernunnos, e mesmo podemos atopar un certo paralelismo na expresión coa que son representados, coas imaxes dos defuntos ou aparecidos do mais alá, quizabes pola influenza medieval da igrexa na súa labor evanxelizadora contra o paganismo e culturas relixiosas castrexas. Unha cara que vomita ramas é algo que podemos asociar coa vida, procrear, xerar, revivir e, polo tanto, tería que ser forzosamente algo divino, mítico ou non, un concepto paranormal que o cristianismo non podía deixar sen asimilar, o mesmo que os castros, nos que se constrúen ermidas e igrexas, as mámoas, petróglifos e enterramentos, nos que se levantan cruceiros.
Os green men de Ventosa están esculpidos e agochados entre as representacións variadas do sepulcro granítico renacentista, ata oito homes verdes con representacións diferentes. Alfredo Erias recorda que nunha das visitas que Filgueira Valverde e Fernández Oxea realizaron á igrexa de San Xulián de Ventosa o párroco deulles razón da existencia no sepulcro dunha lenda xa desaparecida na que se podía ler: Capela e Sepultura de Quilias (sic), sacerdote de verdade na era de 1525. (Notas recollidas polo profesor Izquierdo en 2001). Aínda que chama a atención a utilización na lenda escrita do galego, podemos dar por boa a data de construción e o seu destinatario, o abade Lope de Ventosa.
Estamos diante dun sepulcro sorprendente no que destacan os oitos green men e moitísimo puttis, nenos ou queribunes usados no ornato renacentista, xunto con animais, abusando de mitoloxía para crear seres fantásticos e irreais, e todo harmonicamente disposto en torno á importancia da árbore, como fonte de vida, que nace e crece rexenerándose, como forma de culto ás fragas e bosques. Non imos esquecer a importancia real, mitolóxica e relixiosa, das árbores, polo que non sorprendería a súa continua representación iconoclasta. Velaí temos os casos das árbores da ciencia, do ben e do mal do que comen Adán e Eva, a silva ardendo na que Deus lle dá as táboas da lei a Moisés, etc.
Expertos e estudosos da arte converxen en destacar que esta figura do devorador-vomitador de vida en forma vexetal procede dos artistas do século XI e XII, e que se inspiran nas formas máis antigas da representación divina. Tamén hai autores que apuntan na dirección doutras figuras míticas dos bosques eurasiáticos.
Todas estas lendas, tradicións, contos ou mitoloxía de homes verdes, de deuses da natureza, de homes que se transforman en árbores, que vomitan pólas ou follas, tradicións celtas, grecolatinas ou indoeurasiáticas, deixan ao descuberto a transcendencia da natureza para os homes, dende os tempos das cavernas e o seu culto polo que non somos quen de controlar, e que nos somete ano a ano en forma de catro estacións. Deuses tan naturais como a vida, que morren no inverno e renacen no verdor da primavera nos nosos bosques que estamos empecinados en asolar, e que maltratamos ata o infinito recreándonos na nosa propia necedade de crernos superiores; e, curiosamente, continuamos celebrando estes solsticios e cambios de estacións sen saber porque o facemos.
A denominación green man aparece por primeira vez nos escritos da inglesa Lady Raglan en 1939, nun artigo da revista Folklore, no que da conta do achádego destes homes na igrexa de San Xerónimo de Llangw, en Monmouthshire (Gales); ata ese momento estas figuras eran coñecidas como cabezas foliadas. Chamaría a atención sobre o feito de que camiñan da man da relixión e a mitoloxía e continúan moi vivas nas tradicións populares do norte e centro de Europa, nos maios conmemorativos da primavera. Na súa interpretación, serían espíritos da natureza xurdidos nas crenzas paganas animistas.
Imaxe benévola ou maligna
As representacións artísticas máis comúns dos homes verdes son en pedra e madeira, en lugares destacados das igrexas, capelas, abadías ou catedrais. Para algúns investigadores, pon de manifesto a forza das tradicións precristiáns, asimiladas ao longo do Medievo, que continúan na arte románica, exhibíndose sen limitacións nin medo nas igrexas cristiáns, ocupando ás veces lugares moi próximos á imaxe de Cristo. Este acto de fe tería o seu valor como chamada á vida, á terra e á súa fertilidade, rogando colleitas abundantes e xenerosas, complementándose coas representacións das árbores, como o texo, símbolo da vida e a morte, presente nos cemiterios de forma profusa e árbore sagrado nas culturas paganas.
A veneración da árbore habería que buscala na noite dos tempos, pero resulta comprensible cando se analiza que a terra na súa maior parte estaba poboada de fragas e bosques que facilitaban a vida dos homes, case que exclusivamente recolledores e agricultores primarios moi rudimentarios. A apariencia humana nas árbores daríalles forza, lonxevidade, zume e vida nunha conxunción perfecta home-terra.
Aínda que os homes verdes sonche normalmente interpretados coma unha forza positiva e benévola da natureza, non sempre foi visto deste xeito. A miúdo, o poder escuro da igrexa máis rancia tratou de infundir as crenzas de que eran representacións dunha figura maligna, do Demo, e a súa presenza nos lugares sagrados sería aceptado como recordatorio dos perigos do pecado, o ben e o mal, a loita continua da iconoclastia sagrada e a pagana, e o que estarían a facer estes homes verdes malignos sería engulir, en vez de crear natureza e fertilidade, a morte devoradora.
