Coñecín o señor David Bouzán a comezos de 2004, nun dos moitos actos culturais nos que, integrando Verbo Xido, tomei parte na pasada década. O señor David adoito nos honraba coa súa presenza. Por outra banda, David de Arén, a quen recorrín cando estudaba o "vervo de arghinas", débelles ser dos poucos canteiros vellos que, en Cerdedo, aínda reteñen no seu maxín a gramática da xerga.

Lembro que, no parrafeo daquel sobreacto, o señor David, achegándose a min, faloume nestes termos: "Oe, Solla, tes que vir un día por Arén, que che teño que ensinar no castro algo que leva agochado moito tempo. É unha pedra cun debuxo; eu xa a acordo de neno e sempre me chamou a atención; din que é a porta do castro...".

A solemnidade e reserva coa que o señor David compartiu comigo o seu segredo activou de socate o meu sentido "spider". Cumpría, daquela, facer un oco na axenda do cazatesouros e deixarme guiar polo patrucio até o outarelo castrexo do San Miguel. Emporiso, ou ben a meteoroloxía, ou ben outras encomendas inescusábeis acababan frustrando a programada expedición.

Meses despois, batín de cadradela co señor David en Cerdedo. Tras os afectuosos saúdos, non tardou en amentar a nosa conta pendente. A súa insistencia acreditaba que o meu home non falaba a fume de pallas. Fixen promesa de reservar para o choio, chovese ou ventase, a mañá do sábado seguinte. Na véspera, confirmamos a cita.

Ás dez da mañá do sábado 4 de setembro de 2004, petei na porta do señor David. Home previsor, había días que aviara unha carreta ateigada de ferramenta: pas, paletas, aixadas, restrelos, rasquetas, cepillos, vasoiras... Era evidente que aquilo que se me pretendía amosar non se atopaba sobre terra.

En cuestión de minutos, acadamos as lombas do castro de Arén, leiras que, dende tempos inmemoriais, levan o nome de Os Castros (boas pataqueiras). Deixamos atrás a capela do San Miguel e xa no seo da carballeira, a carón dun valado de cachote, advertín entre a frouma o agromo cristado dunha laxa. "Ves a pedra que hai no chan?, pois temos que poñela toda ao descuberto", dixo o señor David. Non cabía dúbida, aquel labor non lle ía desmerecer nada á socava das murallas de Troia.

O día amañecera toldado e xa contra as doce, o ceo deitou sobre o mundo unha poalla lene. A chuvia non foi óbice para levar a termo a nosa misión. Investimos unhas tres horas na exhumación, empecida pola mecha raizame que tecía o terrón. Finalmente, procedemos a limpar de lique e carriza a face da rocha.

O señor David mostrárase inquedo toda a mañá, cangando, quizais, coa responsabilidade de terme feito vir a Cerdedo para nada. Mais, de súpeto, a vasoira descubriu un risco labrado na pedra. O trazo foi tomando forma a medida que, con máis prema, avanzabamos no traballo.

Os ollos do señor David ilumináronse, tamén os meus. A pedra exhibía por fin o misterioso gravado que se mantivera oculto tanto tempo. "Estes riscos recórdoos eu dende neno, que xogabamos aquí...; teñen que ver coas tres minas do castro; son coma un mapa, ves?...". O señor David, investido Champollion, recitou o esconxuro do castro de Arén mentres percorría o debuxo cos dedos: "Castriño de Arén que tres minas ten: unha de ouro, outra de prata e outra de lume de alcatrén que é a que garda as outras tamén!".

Desenterrada a laxa do Castro, concluída a tarefa, o señor David mais eu fundímonos nunha delongada e emocionada aperta. Xamais esquecerei aquel intre. A transmisión do saber ancestral preservárase.

O petróglifo do castro de Arén efectuouse en época histórica (quizais, no medievo). A primeira vista, representásenos unha lanza ou un paraugas (mesmo, se mo permiten, a atalaia dos vixiantes da praia). A pouco que un se detén, distingue nel tres seccións que o pobo identifica co asunto das tres minas: a inferior, a xeito de escada de sete banzos (número elucidativo); a intermedia (unha figura rectangular) e a superior que semella unha cruz latina cos brazos unidos por un arco (moi semellante ao indalo almeriense, pintura rupestre da cova de Los Letreros (4.500 a C.): "...que é a que garda as outras tamén".

Segundo os eséxetas da simboloxía, o indalo é un símbolo protector que testemuña o pacto de sustentabilidade selado, xacando, entre homes e deuses; a íntima comuñón coa Nai Terra. Os almerienses píntano nas paredes das súas casas para se protexeren do raio e do mal de ollo e propiciaren a fartura. O indalo almeriense converteuse en icona da cidade, rendíbel mercadotecnia; o indalo cerdedense agóchase hoxe, de novo, baixo unha grosa capa de brión, insensibilidade e desleixo.

Sentados ao carón da nosa descuberta, o señor David relatoume polo miúdo a historia da aldea.

O indalo do castro de Arén foi, por se calquera cousa, cristianizado. Á dereita da figura achegóuselle, "precautoriamente", unha cruz. Estou certo que o gravado do castro do Arén contén información relevante para quen a saiba ler; quizais un mapa do tesouro, quizais unha folla de rota, quizais unha advertencia para os que ousan danar a natureza decimando carballos, as nosas árbores sagradas. Eu andaría con conta.

Sentados no chan a carón da nosa descuberta, o señor David mais eu mandámoslle ao corpo un refrixerio. O meu compañeiro non desaproveitou a oportunidade de relatar polo miúdo a historia da aldea:

"En Arén, antes ca nós, estiveron os mouros. Os mouros vivíanche no castro e tiñan as súas casas baixo terra, nuns túneles. Un deses túneles din que comunica o coto do castro co pozo da Torre, no río do Castro. O pozo da Torre ten ola, pero algúns bañistas atrevidos atoparon, no fondo do pozo, a boca do túnel.

Os mouros traballaban as minas do castro, unhas minas de ouro. Despois viñeron os arencos, viñemos nós, e seica fomos correndo os mouros de aquí; o arcanxo san Miguel díxonos como facelo. Así que os vías, tiñas que berrarlles: "Mouro, polo poder do teu ouro, fai ida de corvo!", até que, co tempo, só quedou unha moura, a raíña de todos eles, pero que tamén tivo que marchar. Dende lonxe, dende as Maroutiñas, virou a cabeza e falou aquilo que che dixen: Aí vós quedades, castriño de Arén, que tres minas ten...

despois tamén se conta o do Rabelo -inda viven algúns que o coñeceron- un home -tíñano por tolo- que lía no libro do Ciprianillo e que sabía como atopar os tesouros dos mouros. O Rabelo seica cavou unha mina no monte de Cavenca e tamén deu entrado na mina do castro de Arén, porque un día apareceu esta pedra fóra do sitio, que antes estaba máis para alá. Din que para entrar haise que pór diante da porta e repetir con fe as palabras da moura, as que xa sabes; fai a proba un día... Outros moitos tamén tentaron entrar, pero...; non ves que quixeron rachar a pedra...", ao tempo, o señor David, tomando alento, sinalaba dúas entallas onde fixar senllas cuñas de corte.