Como xa acontecera en tempos máis recuados (v.g.: no ano 1348), ao longo do século XVI, Galiza padeceu sucesivas vagas de pestilencia ("o mal que alanca"). O axente pestífero atravesaba as nosas fronteiras acometendo nos vivos, adoito favorecido pola rigorosa meteoroloxía, causante de anadas ruíns e das consecuentes malnutrición e proclividade.
A enfermidade, provocada pola bacteria Yersinia pestis, aloxada nas pulgas (Xenopsylla cheopis), parasitarias da rata negra (Rattus Rattus), chocaba nos humanos tras a picada adoecida deste minúsculo mais fatídico insecto. Foi, precisamente, en 1517 cando, en Compostela, se institúe o voto a san Roque, avegoso da peste, para tornar do reino tan terríbel e inescrutábel doenza. Aínda na actualidade, na aldea de Castro (Cerdedo) celébrase unha romaxe na honra do santo infectado e mais do can que o zafou da morte: San Roque, viñeches de Roma vestido de peregrino, garda da peste os homes, mulleres e rapaciños.
En tarde calmiza de sol e moscas pegañentas, ascendemos ao planalto sudoeste do que fora monte de Pedre. Emprego o antepretérito posto que, malia existir documentación abonda sobre a lexítima propiedade do monte, unha recente e arbitraria decisión administrativa moveu os marcos do deslinde tradicional, outorgando aos comuneiros do estremeiro Cotobade a potestade sobre estes predios.
Deixaremos para unha vindeira oportunidade os pormenores do contencioso, pois, arestora, desexo falarlles da incidencia que, en Cerdedo, tivo a epidemia de peste negra e, en concreto, na malograda aldea do Casal de Pedro Touriño, alén da Ponte do Barco, nas Fortosas, lombas pertencentes noutrora á cerdedense freguesía de Pedre.
Dende o século XVI e por transmisión oral ten chegado a nós a noticia do tripar do cuarto xinete da Apocalipse por estas terras. A lombos da súa baia cabalgadura, non deixou candea acesa. O andazo bubónico, inatinxíbel para a medicina da época, caeu inmisericorde sobre os poboados do Campo e das Fortosas.
Fronte Penaquetanxe e o Outeiro da Corva, fronte ao Outeiro da Rata, fronte á Cova do Ladrón, fronte ao Outeiro dos Medos, por riba da Abeleira, das Cortellas, por riba de Trascarrique; hoxendía as ruínas fican agochadas baixo unha mesta matogueira, tupido veo para ocultar da vista a desventura. Porén, en Pedre, aínda hai quen dea razón do acontecido, pois, após quiñentos anos, transcendeu de xeración en xeración. Hai unhas décadas, cando o monte aínda produtivo, apreciábanse, no Casal de Pedro Touriño, unhas parediñas de bo perpiaño, uns valos cachotados, as eiras de mallar o centeo, cerámica esfarelada, unha fontiña... Pegadas irrefutábeis de humanidade.
Alí estivemos o xoves, 14 de xullo, pateando o chan calcinado recentemente polo lume. Alí fomos testemuñas do mal goberno das padexadoras que, cegas na apertura das devasas de urxencia, asoballaron unha ampla superficie de terreo non parco en depósitos arqueolóxicos. Na chaira dos Campos, preto da estrada de cara ao Cádavo, redescubrimos unha mámoa, quizais dúas, quizais unha necrópole, esquecida, colonizada pola fronde, devorada polas lapas e... volta ao comezo, cativos neste bucle endiañado. Mámoa, aquela, duns 15 ou 20 m de diámetro, cono pétreo ben definido, foca de violación, ortostatos espidos ?crémola xa catalogada por M. Santos Estévez no ano 1996?; salvada milagrosamente do esfameado cazo da maquinaria, pois nada advertía da súa presenza: por desgraza, a integridade dos nosos bens sempre está condicionada ao milagre.
Preguntas recorrentes
As preguntas son recorrentes. Por que os responsábeis de Patrimonio son incapaces de xestionar asisadamente a cultura de noso? Por que se prefire desbaldir o diñeiro de todos en paxaradas dun día? Por que tanto dispendio en "mausoleos interpretativos", cando o que se pretende interpretar esmorece, no mellor dos casos, baixo as silveiras? Por que nas corporacións municipais vale calquera para capitanear a nao da común herdanza?
Voltemos ás Fortosas, voltemos ao Casal de Pedro Touriño, recuncho maldito. Escoitamos en Pedre a truculenta historia dunha moza, a única supervivente daquela desapiadada mortaldade. Varias son as versións sobre o seu malfadado destino. Din que ficou soa, forzada ao illamento. Din que os veciños a socorreron nas súas necesidades deica ao seu falecemento, confinada até o cabo da vida naquela aldea pantasma. Outros din que aveciñou en Dorna (Cotobade), ou que foi acollida no propio Pedre, fuxindo da maligna putrefacción que a arrodeaba.
Se os vestixios dunha aldea apestada do século XVI, se os gorentosos relatos vencellados coa mesma non espertan o instinto emprendedor dos responsábeis de Cultura de calquera dos concellos lindeiros, ben claro está que, ben por incapacidade ou ben por omisión, o seu único obxectivo é gobernar sobre un pobo desposuído de memoria. Por algo será.
