Asistentes al acto en el Principal con aforo reducido. | // GUSTAVO SANTOS

El Teatro Principal acogió ayer el primero de los actos programados para homenajear a las familias pontevedresas que padecieron el exilio. Bajo el título “Pontevedra exiliada” arrancó el acto con el hilo conductor de la radio. Se ha elegido este medio por la importancia que tuvo para la Galicia exiliada, fundamentalmente la que escogió los países de América del Sur.

En el acto participaron dos nietas de exiliadas, Elisabete Ares Licer, nieta de Elisa Rosa Venta Pintos, y la otra Ana Paula Mejuto que envió su participación en vídeo desde Buenos Aires, a donde emigró su abuela Alejandra Nogales.

El alcalde, Miguel Lores, en su intervención señaló que “desde que o Concello de Pontevedra iniciou esta xeira de homenaxes ao redor do 12 de novembro, día do infausto asasinato de dez pontevedreses na Caeira, fomos facendo un percorrido por diversos sectores co obxecto poñer de manifesto o amplo abano de consecuencias que para a nosa sociedade tiveron o golpe de Estado fascista, a guerra fraticida que desencadenou e a posterior ditadura de Franco.” “Nesta ocasión, quixemos poñer o foco no exilio, no drama que supuxo para tantas e tantas familias unha diápora que, en todos os casos, naceu da persecución e da inxustiza. O exilio foi, na práctica, sinónimo de fuxida, de expulsión de facto, de desterro forzoso”, afirmou.

Perda colectiva

Subrayó el regidor que “mais a diáspora non só supuxo unha ferida para as persoas que a padeceron e para as súas familias. Foi unha perda colectiva que truncou o camiño daquela Pontevedra próspera e avanzada dos primeiros anos do século XX, a que era a Pontevedra da investigación, da cultura, da arte, e da intelectualidade. O exilio acabou de vez con aquela vila efervescente da revista Nós, dos faladoiros do Méndez NÚñez ou do Moderno. Aquela vila na que mulleres como Amparo Urtaza, Estrella Portela ou Fina e Tucha Dios ondeaban bandeiras de partidos e sindicatos que empezaban a ter en conta a voz feminina por vez primeira. Nos buques do exilio marchou a Pontevedra de Castelao, de Osorio-Tafall, da Misión Biolóxica ou do Seminario de Estudos Galegos”.

Ilustres pontevedreses

Lores ahondó en el recuerdo de aquellos que perdieron la vida en el exilio, afirmando que “os pontevedreses e pontevedresas perdemos no exilio pintores, mestres e mestras, médicos, avogados, xornalistas, escritores, persoas humildes comprometidas política e sindicalmente, e viúvas de fusilados e os seus fillos e fillas. Persoas que, en moitas ocasións, desenvolveron carreiras profesionais de gran mérito nos países que as acolleron en ámbitos como o empresarial, o da investigación, a docencia, ou a política. Foi o caso de Bibiano Fernández Osorio-Tafall, que fora alcalde desta cidade, e que a partir de 1948 ocupou cargos de gran responsabilidade na ONU. Foi tamén o caso da mestra pontevedresa Josefa Rivas, que na diáspora exerceu de profesora de Literatura na Universidade estadounidense de Virxinia, ou o do mestre Jesús Bernárdez que foi un dos promotores do afamado colexio Madrid de México e autor dos tratados matemáticos máis prestixiosos e populares naquel país. Cabe mencionar tamén o caso de dúas descendentes da familia de Amancio Caamaño, un dos asasinados o 12 de novembro, que foron Matilde Caamaño que foi a primeira enxeñeira do seu país de acollida, a República Dominicana, e Isabel Iturria que foi ministra de Sanidade en Venezuela. Tamén nese país, foi ministro de Vivenda e Hábitat Farruco Sesto, o fillo do pintor pontevedrés Xosé Sesto”.

Finalizó Lores diciendo que “nun contexto como o actual, no que asistimos a un perigoso renacemento da ultradereita que ademais de negar os crimes do franquismo ataca dereitos e liberdades, é máis necesario ca nunca pular pola memoria das persoas que de verdade loitaron pola democracia, a liberdade e os dereitos de Galiza. Desde o Concello de Pontevedra nunca deixaremos de dar a batalla ata conseguilo”.

El segundo evento será el 12 de noviembre

El segundo acto será la tradicional ofrenda floral a los doce pontevedreses asesinados el 12 de noviembre de 1936. Tendrá lugar en el monolito instalado en la pasarela Doce de Novembro, ese mismo día a las 19 horas, y está prevista la intervención de Begoña Caamaño, nieta de Amancio Caamaño, uno de los doce fusilados. La tercera semana está prevista la proyección del filme “Nación”. Será el viernes 20 a las 20 horas en el Teatro Principal y se trata de una película dirigida por Margarita Ledo y rodada en Pontesampaio. Se centra en la fábrica de loza “A Pontesa” y en la vida de las mujeres que trabajaron en ella, abordando cuestiones como el derecho al voto o el acceso al trabajo asalariado. Los últimos actos está programados para el viernes 27. Por la mañana se inaugurará un panel explicativo sobre Josefina Arruti en la calle que lleva su nombre, y por la tarde en la feria Culturgal se presentará un cómic sobre su vida, realizado por Kiko Dasilva y titulado “Os berros da motocicleta”.

Recordar a la Xeración Nós

El concejal de Memoria Histórica, Xaquín Moreda, explicó que “queremos recordar no so as familias afectadas polo drama do exilio senon tamén a aquela Pontevedra de comenzos de século na que brotaban iniciativas artísticas, políticas, culturais e sociais como a Pontevedra da Xeración Nós”. Este año se volverá a editar una publicación con un breve recorrido por las familias pontevedresas que se vieron afectadas por el exilio atendiendo a diversos perfiles: el exilio de las ideas, como el caso de Castelao o Taffal; el exilio del arte, caso del pintor Arturo Souto o Leopoldo Nóvoa; o el de familias de perfil más obrero como los Gama o los Magdalena, recordó el concejal pontevedrés de Memoria Histórica.