Topar un estadounidense que fala galego non é doado. Cruzarse os case 8.000 quilómetros que separan Texas de Galicia para irmandarse con neofalantes do idioma patrio, aínda menos. Pero Luke Bishop, un xove de 27 anos, é un amante do noso, un predicador do idioma con alma de Breogán: “Quero fomentar a presenza dos estudos galegos nos Estados Unidos”.
Crecido en Iowa, Luke atópase facendo o doutoramento en Lingüística Iberoamericana na Universidade de Texas en Austin, tras estudar a carreira de Linguas Romances. Hai un mes decidiu sobrevoar o Atlántico na procura de persoas que se acaban de incorporar ao uso do galego, concretamente na cidade de Ourense, no marco dun estudo piloto previo á súa tese: “A idea é entender as motivacións dos neofalantes para falar galego”.
A historia de amor de Luke con Galicia remóntase ao 2015 na cidade de Vigo. Como tantas outras cousas na vida, a casualidade dunha opción remota prendeu a mecha, pois o seu desexo primitivo era o de coñecer o catalán.
“Eu estudei sobre todo castelán e francés, e tiñamos que facer un semestre doutra lingua romance. Moitos dos meus amigos escolleron italiano, pero eu quería unha lingua rexional de España porque me pareceu interesante e decidín aprender catalán”, conta o mozo. O seu destino foi ben diferente: “Nas miñas preferencias, indiquei a Universidade de Vigo no cuarto lugar... e tocoume Vigo (risas), e encantoume, encantoume”, insiste. Dende ese momento, a súa vida mudou por completo: “Non era a miña primeira opción, pero agora Galicia si que a é. Non me arrepinto para nada”.
Un apaixonado da cidade de Ourense
Impresiona non só a case perfección das súas palabras, senón tamén o esforzo continuo por mellorar o seu galego. Unha explicación disto atópase no ano que viviu en Ourense durante o curso 2017-2018 como lector de inglés no instituto Otero Pedrayo. Esta experiencia descubriu a parte celta —e ourensá— que tiña escondida no seu corazón: “Cumprín o desexo de volver a ese lugar que me encanta, porque cando vou a Ourense, sinto que estou nunha cidade feita polos ourensáns”. O ambiente dos Viños e a comida autóctona convencérono da cabeza aos pés: “En Ourense tes a sensación de que fas parte dunha comunidade”.
“Cumprín o desexo de volver a ese lugar que me encanta, porque cando vou a Ourense, sinto que estou nunha cidade feita polos ourensáns”
O motivo da súa investigación radica precisamente na urbe ourensá: “É un grupo moi interesante porque hai estudos académicos dos neofalantes nas cidades máis grandes de Galicia, pero non en Ourense e obviamente os hai”, asegura.
No seu día a día, o iowano ten a súa residencia en Santiago de Compostela, onde recibe clases particulares de galego no Instituto da Lingua Galega (ILG) a través dunha “bolsiña”, como él mesmo fala, da súa propia universidade. E aproveita os xoves pola tarde e os venres para trasladarse a Ourense —dorme en albergues ou en casas de colegas— e coñecer neofalantes.
Dun anuncio en papel ao éxito en Twitter
Para atopar as persoas para o seu estudo, decidiuse pola vía tradicional, pero as redes sociais acabaron sendo o seu verdadeiro altofalante: “Escribín un anuncio e imprimín varias copias, pero alguén o publicou despois en Twitter, e en Instagram, e recibín un montón de rechíos”. Agora séntese feliz polo acollemento: “Tiven moitísima sorte. As persoas están sendo 'supermajas', están ofrecéndose para axudarme dende todas as partes de Galicia e incluso xente que agora vive fóra de Galicia, pero que é galega”, comenta.
Como conclusión desa vórtice de apoio dixital, dá fe do “desexo da poboación galega de fomentar a lingua”, e así o repite en varias ocasións: “Os galegos teñen realmente moito orgullo da súa cultura e queren compartir a beleza da vida en Galicia cos estranxeiros; entón para min sempre foron e son súper supersimpáticos, son xente moi aberta e moi hospitalaria”.
O seu modus operandi pasa pola gravación das súas entrevistas cos neofalantes, a maioría cara a cara, aínda que tamén por videochamada, nas cales lles presenta “unha pequena enquisa sobre os seus hábitos lingüísticos diarios”. O seu obxectivo é rexistrar todas as conversas que poida ata a súa volta aos Estados Unidos, dentro de algo máis dunha semana.
Unha vez chegue a terras norteamericanas, os seus plans futuros pasan por presentar o seu traballo de campo “en congresos académicos”, mais antes deberá amosarllo aos seus profesores para “ir desenvolvendo a proposta da tese”, a cal se transformaría “nun estudo máis grande con máis fases, entrevistas en grupo, etnografía...”. O colofón, aínda por decidir, sería probablemente elaborar "un libro ou artigos académicos” co material apañado.
Un futuro en Galicia ou nos EUA?
“A miña idea é ser profesor nunha universidade dos Estados Unidos —actualmente xa imparte algunhas clases de español—, pero a gran vantaxe de ser profesor dunha lingua alí é que hai programas para ir a outros países nos veráns levando aos teus alumnos durante unhas 6-8 semanas”, conta Luke, esperanzado deste xeito e pensando xa nunha vida compartida entre os EUA e Galicia, concretamente en Ourense: “Penso en vivir en Ourense. Gustaríame facer este tipo de programación e ir fomentando a presenza dos estudos galegos nos Estados Unidos; vou explicarlles aos meus alumnos que España non só é as súas grandes cidades como Barcelona e Madrid, senón que tamén hai moitísimo en Galicia”.
Os que saben din que sempre hai que deixar algo sen visitar daqueles lugares que un descobre, e Luke xa ten o seu: “Encantaríame pasar máis tempo nunha aldea porque é unha parte da vida galega que non coñezo moito”. Quizais sexa daquí a uns anos, xa como ‘apóstolo’ do galego, cando poida cumprir o seu desexo.
NATUREZA, POLBO E LICOR DE HERBAS
Un dos elementos que máis cativou a Luke de Galicia é a natureza que a ‘viste’, un combo perfecto se a iso se lle suma que está a preparar unha maratón: “Gústame o acceso á natureza daquí, incluso nas zonas máis costeiras; a variedade que hai é algo incríbel, cada vez que vou correr podo escoller unha ruta totalmente nova e iso é un gusto total”, expón.
De Vigo, quédase co monte Galiñeiro; de Ourense, admira o “montón de sendeiros” que atesoura; e en Compostela, adestra no monte Pedroso ou polas rutas do Camiño de Santiago, cara Fisterra por exemplo.
A temperatura é outro dos puntos clave para o estadounidense: “Texas é un inferno, levamos con 35 graos dende maio e vai durar até outubro, é un clima moi duro, en Ourense ás veces tamén o é (risas), pero non durante a metade do ano”.
En canto ao padal, o xove adora “todo o típico de Galicia”, amais do licor café e, sobre todo, o licor de herbas —especialmente pola noite—: “No centro de Texas non temos mar (risas), polo que me encantan as luriñas, o polbo, o peixe, o marisco...". Con todo, non é o sabor, senón o tempo compartido o que enxalza verdadeiramente: “O que máis me gusta de aquí son eses xantares longos, tomar o tempo para gozar da comida, aquí hai unha cultura moi bonita de xantar cos amigos ou coa familia e falar e falar e falar”, comenta.
