Opinión

Luís Seoane e Max Aub no labirinto do exilio

O 29 de setembro de 1969, Max Aub («La gallina ciega. Diario español») nun imposible regreso do exilio, camiñando pola madrugada de Madrid conclúe deste xeito: «Seguí andando por las calles solitarias (Arenal hacia Sol) [...] Sí: te deshaces en deseos, te consume la furia del amor hacia un pasado que no fue, por un futuro imposible. [...] ¿A qué vienes? No lo sabía. Me apoyé en un árbol y, en el amanecer ya vivo, sentí que lloraba. Lloraba calmo, por mí y por España. Por España tan inconsecuente, olvidadiza, inconsciente, lejana de cualquier rebeldía, perjura».

Dous anos antes, no mesmo escenario madrileño, o día 14 de abril de 1967, Luís Seoane e Mª Elvira Fernández están instalados nun hotel da capital. Un 14 de abril de 1967 que chove en Madrid e Luís, nervoso, quere dar un paseo pola cidade onde se cruza con centos de persoas que, indiferentes, camiñan inexpresivas, diríxense ao seu traballo, aos museos, collen os autobuses e metro coa monotonía do cotiá. Luís Seoane está desacougado porque lembra que tal día coma hoxe, 14 de abril, hai 36 anos, nos espazos urbanos que está a percorrer unha multitude enfervorizada, alegre, estaba a celebrar a proclamación da República. Seoane, nostálxico, lembra tamén outra data ilusionante, a do plebiscito de Autonomía de Galicia celebrado o 28 de xuño de 1936. Seoane lamenta esa España inconsecuente e inconsciente e nada máis regresar ao hotel, sente a necesidade de comunicar a tristeza que o desacouga a algún amigo, necesita conversar e escribe a Bos Aires unha extensa carta a Susana e William Shand. Rememora na emotiva misiva as fogueiras que se encenderon esa noite do 28 de xuño en toda Galicia, que a modo de rito purificador semellaban queimar todo o pasado e todos os rancores históricos mentres soaban tambores e gaitas. Pero non é capaz de atopar entre a multitude coa que se cruza un mínimo xesto de complicidade con aquelas xornadas ilusionantes do pasado.

Nun momento determinado confésalle aos amigos a súa enorme pena «por aquel soño colectivo perdido e traicionado». Estas palabras e as bágoas de Max Aub agarrado a unha árbore axúdannos a comprender que o exilio foi moito máis que a ausencia e padecemento de miles de persoas expulsadas da súa patria ou dos que se quedaron nela pero privados de ler aos seus escritores e de contemplar a obra dos seus artistas.

Tamén resultou exiliado un proxecto de país que fixera concibir esperanzas a todo un pobo que cría ter diante de si un horizonte de dignificación e de igualdade.

Max Aub, como Seoane, síntese, na alba madrileña, vítima dunha historia e dunha tradición, e traición, de intolerancia. Esa outra historia exiliada que simbolizan o 14 de abril ou o 28 de xuño, esa historia silenciada que está dispersa e esquecida en epistolarios, memorias, fotos, libros de contas e sufrimentos que padeceron miles de persoas expulsadas da nosa historia. Desde esta perspectiva dun proxecto colectivo fanado aínda resulta máis incomprensible a escasa consideración que despertan os actos destinados a reparar a nosa dignidade como pobo.

Suscríbete para seguir leyendo

Tracking Pixel Contents