Galicia, unha encrucillada do mundo

As persoas que por unhas razóns ou por outras estivemos fóra de Galicia, puidemos apreciar a nosa singularidade e sentido de pertenza a un país. Os que camiñamos por outros mundos, fomos mais conscientes das nosas orixines. Xa o dicía Tolstoi: “Se queres ser internacionalista, vai primeiro á túa aldea”. Sen embargo, o descoñecemento da nosa historia, xeografía ou bioloxía foi unha eiva difícil de recuperar. A escola, a penas seguiu as recomendacións da UNESCO, que aclara rotundamente que a mellor aprendizaxe é a que se fai desde o contexto de vida e a lingua propia. Coñecer e entender o alleo esta en función do “Coñécete a ti mesmo”, un dos máis famosos aforismos da antiga Grecia que Platón pon en boca de Sócrates.

Obxectos chave ao longo da nosa historia, toda unha serie de pezas “icónicas” de arte e alto valor simbólico, daránnos idea da nosa presencia no mundo, que cómpre incorporar ao noso imaxinario colectivo, como son o “vaso campaniforme” de As Pontes 2.650 a. C. (Biblioteca Xeral da USC); o “Colar da Chousa Nova” de Silleda 4.350 - 4.240 a. C. (Museo de Pontevedra); “As espadas de lingua de serpe” 3.500 a. C. (Museo de Pontevedra); o “Ungüentario bizantino” s. VI e VII, que foi atopado en Vigo en 2003 durante as obras do túnel do Areal. Depositado no Museo das Peregrinacións en Compostela, foi reivindicado polos Amigos dos Pazos, o Concello de Vigo e a cidadanía. Actualmente, despois dunha decisión do Parlamento de Galicia, exhíbese na nosa cidade no Museo do Mar de Galicia. Nesa época, cando o Imperio Romano entra en decadencia, Vigo e a súa comarca tivo moita importancia, coa chegada dos combatentes xermanos, iniciándose no noroeste da península Ibérica o primeiro reino dos Suevos en Occidente; Dupondio de Caetra, 27-25 a. C. (Museo de Lugo). Moeda acuñada en Galicia, na cal aparecen Augusto e un caduceo, símbolo do deus Mercurio e dun pacto ou acordo chave para a romanización de Galicia. Tamén dá conta do nacemento da lingua galega, despois dunha confrontación.

A todos estes obxectos temos que engadir os libros: das invasións (xoia bibliográfica da Irlanda Medieval) e o de Leinster (primeiras mencións ao mítico Breogán), do Trinity College de Dublín; a peregrinación de Exeria, dona galaico romana, primeira escritora ao fin do Imperio Romano; o Mapa de Sawley (primeira carta enciclopédica das Illas Británicas, que contempla Galicia e a Compostela do s. XII); o Cancioneiro da Vaticana; a Biblia Kennicott (Bodleian Libraries da Universidade de Oxford), composta na Coruña no s. XV que marchou abruptamente hai 500 anos; a Imaxe ecuestre do Apóstolo Santiago (Sociedade da Beneficencia de Naturales de Galicia na Habana); a Bandeira do Tercio de galegos de Bos Aires (Museo “Ingeniero Cerviño” da Escola Nacional de Náutica de Arxentina) ou A Santa de Francisco Asorey (Casa de Galicia de Montevideo).

Parafraseando o profesor Gago: “Galicia alén do físico é un conxunto coherente de estilos, historias e traxectorias; que, máis alá do territorio delimitado por ríos e vellos cordais montañosos, tamén (é) un espazo simbólico que podía chegar máis alá...as interaccións dun país e o mundo, son parte tamén da súa cerna: somos quen somos por nós, pero tamén porque o outro nos ve e nos recoñece distintos e singulares. E é precisamente sobre ese recoñecemento, nos valores cos que o construímos, nos tópicos, estereotipos, percepcións e visións, a través dos que as sociedades negocian e se definen. Nese proceso xogase moito: vai máis alá do cultural, para adentrarse no económico, no social e no político. De aí a súa relevancia”.

* Médico psiquiatra e psicanalista. Membro da Asociación Cultural Pertenza