En tan só catro anos os españois fomos chamados as urnas en catro ocasións (sen contar eleccións europeas, autonómicas e locais): no 2015, 2016 e por dúas veces en 2019. Neste tempo, o mapa parlamentario cambiou de xeito notable. Así, pasouse dun sistema partidista de tan só dúas formacións maiores: dende finais dos anos noventa e ata 2011 o PP e o PSOE aglutinaron máis do 85 por cento dos escanos do Congreso dos Deputados; a un sistema verdadeiramente fragmentado. Dende 2015 son catro os partidos maiores de ámbito nacional: PP, PSOE, Podemos e Ciudadanos e, dende 2019, son xa cinco, grazas á inclusión de Vox.
Esta atomización partidista puxo a proba a capacidade dos políticos para chegar a acordos. Si ben noutros niveis de goberno as forzas políticas teñen unha longa tradición de formar gobernos de coalición, a nivel nacional, nunca se deu o caso dun goberno formado por dous partidos. De feito, xunto con Chipre, que ten un sistema totalmente bipartidista, España é o único país europeo onde non se produciu ao longo da súa historia democrática un goberno destas características. Tal é a incapacidade dos políticos para formar maiorías estables que, nos últimos anos, España uniuse a lista de países (xunto con Bélxica ou Italia) que destaca por estar máis días sen ter un Goberno e que, polo tanto, operan con un executivo en funcións.
A esta fragmentación partidista e a incapacidade de formar goberno, uniuse, ademais, un aumento considerable da polarización electoral, coa irrupción de Vox (cun discurso anti-inmigración e nativista) e coa relevancia do conflito territorial catalán como división maior entre os partidos e os votantes. Con todo, as revalidas electorais de novembro de 2019, despois de que Pedro Sánchez e Pablo Iglesias non acadasen un acordo de goberno, deixan un escenario igualmente preocupante.
A relativa desmobilización electoral, a baixada de varios puntos da participación con respecto as eleccións de abril, non supón, nin moito menos, unha baixada destacable, sobre todo se temos en conta a fatiga electoral dos votantes. Deste xeito, o porcentaxe de votos non parece ter unha relación directa cos resultados. Desta volta, os españois volveron a deixalo claro: é preciso que as formacións se poña de acordo e teñan altura de miras. Dito de outra forma, non sumando ningún dos bloques de partidos é necesario que, ademais da configuración dun goberno sólido, a oposición permita que a investidura saia adiante e, durante a lexislatura, que verdadeiramente o Parlamento cumpra a súa función. As eleccións constatan que a reválida serviu para: 1) que o PP se recuperase do duro golpe de abril (onde só acadou 66 escanos); 2) que Vox, impulsado pola cuestión territorial, consiga un resultado electoral moi inesperado; 3) que Ciudadanos sexa o gran damnificado destes comicios e 4) que Unidas Podemos conta cunha base electoral consolidada, que lle permite ter capacidade de chantaxe para a formación de Goberno.
En fin, a espera de que algúns dos escanos poidan moverse, tendo en conta o voto que ven do estranxeiro, todo apunta a que, agora máis que nunca, e preciso que os políticos fagan política e non volvan a pedir aos electores que vaian ás urnas para crear maiorías parlamentarias coas que, xa fai ben tempo, parece estar claro que os españois non queren contar.
*Doutor en Ciencia Política pola Universidad Autónoma de Madrid
