Afortunadamente, lonxe quedan os tempos en que, en palabras do filósofo Schopenhauer, se consideraba que a muller "non estaba feita para os grandes traballos de intelixencia, senón para a propagación da especie" e, en consecuencia, tal como afirmaba o novelista romántico francés Stendhal, seguindo o sistema educativo da época, "todos os xenios que nacen mulleres, pérdense a costa da felicidade pública". Neste contexto social e de conceptuación da muller no Século XIX, o noso dereito positivo atribuía ao esposo autoridade sobre a muller a vez que lle impoñía a obriga de protexela e alimentala, namentres a muller lle debía obediencia ao marido e asumía as tarefas do fogar e o coidado dos fillos. Nunha situación de sometemento da muller ao home e reparto de roles perfectamente diferenciados, o réxime da sociedade de ganancias, era o único medio de participación da muller nas ganancias que a actividade laboral, industrial ou comercial do esposo aportaba ao matrimonio.
Ao longo do século XX as tendencias igualitaristas, felizmente, remataron impoñéndose, alumeando a situación actual de absoluta igualdade legal de homes e mulleres e unha progresiva aproximación da realidade a legalidade, coa incorporación da muller ao mundo do traballo fóra do fogar. Paralelamente, prodúcese tamén un cambio substancial na propia natureza do matrimonio, pasando dun concepto teolóxico de matrimonio para toda a vida, a un concepto actual, máis civil, de matrimonio contrato-institución, de dúas persoas, con independencia do seu sexo que, nun cincuenta por cento, rematará en separación ou divorcio.
Este cambio tan radical, xustifica que nos preguntemos se a lexislación que regula o réxime económico do matrimonio con parámetros do século XIX, é axeitada para a situación actual ou, pola contra, se fai preciso acometer a súa adaptación á realidade social de hoxe. É evidente que a autonomía da vontade dos contraentes está hoxe máis xustificada que nunca pero, a falta de expresión desa vontade dos contraentes, caben dúas posibilidades: un réxime de comunidade, fundado na protección a unha muller sometida a autoridade do esposo e afastada do mundo do traballo, que inspiraron a sociedade de gananciais nos séculos pasados; ou un réxime de separación de bens, baseado nos principios de igualdade, liberdade e autonomía dos cónxuxes, no que cada cal administra os seus bens sen que ningún deles quede sometido a responsabilidade polo resultado das actividades ou negocios do outro, contribuíndo ambos o levantamento das cargas familiares.
Actualmente, non parece razoable que polo feito de contraer matrimonio, se limite a liberdade dos contraentes sen a súa vontade, alterando o seu estatus económico-patrimonial. Parece máis razoable que sexan eles mesmos, cando así o consideren oportuno, os que se limiten, optando pola comunidade en sociedade de gananciais ou por calquera outro réxime, quedando a separación de bens para aqueles que non exerzan ningunha opción.
Lamentablemente, a absoluta igualdade legal entre homes e mulleres non se corresponde exactamente coa realidade cotiá. A igualdade legal convive hoxe aínda con situacións de desigualdade e discriminación da muller en ámbitos tan relevantes como o acceso ao mercado laboral, a retribución a igual traballo, o desequilibrio no reparto das tarefas no ámbito doméstico e as dificultades para conciliar a vida laboral e familiar en moitos casos. Tamén é certo que en Galicia, especialmente no seu ámbito rural, perviven moitas situacións nas que un membro da parella exerce a súa actividade na explotación familiar do outro sen ningunha remuneración. Pero é dubidoso que estas situacións xustifiquen a prelación dun réxime económico ancorado nun pasado anacrónico.
O réxime de separación de bens é perfectamente compatible coa protección xurídica a aquelas situacións en que un dos cónxuxes, por decisión propia ou por imposibilidade de obter un posto de traballo, se dedique as tarefas domésticas e coidado dos fillos, como recentemente admitía o Tribunal Supremo nunha Sentenza. Por outra banda, a Lei 35/2014 de 4 de outubro, sobre titularidade de explotacións agrarias, recoñece os dereitos da muller que exerce actividade agraria na explotación do cónxuxe, con efectos económicos e tamén de alta na Seguridade Social; dando cumprimento efectivo ao principio de igualdade e non discriminación proclamado na Constitución Española e, recoñecido na Unión Europea a través da Directiva 2010/41, sobre a aplicación de igualdade de trato entre homes e mulleres na actividade autónoma.
Certamente, tratase dun cambio que, aínda paulatino, pois só afectaría aos matrimonios que se celebren a partires da súa entrada en vigor, terá ampla repercusión social para o futuro, e por elo, parece razoable a súa difusión e a posible participación das entidades sociais máis representativas e afectadas, na súa conformación ou non.
