A de San Roque é a festa primeira de Vigo. Dende hai xeracións, a romaría na que se bailaba a regueifa e reinaba o simpático santo camiñante do can foi a expresión máis acaída da memoria desta cidade, alicerzada na cultura agraria do vizoso Val do Fragoso e no espírito portuario emprendedor da viliña que como abella da ribeira medrou Berbés arriba.
A devoción nosa ao santo peregrino -compartida con cidades como París e Venecia, e outras localidades galegas como Vilagarcía, Celanova e Betanzos- exprésase dende hai trescentos anos na romaría que se celebra na carballeira do Couto, onde se construíu en 1688 o Pazo de San Roque, mansión que foi dos Méndez de Sotomayor. Unha romaxe que, a pesar do abrupto crecemento urbano da nosa cidade, soubo manter unha certa fragancia aldeana e un sabor inequivocamente popular. Mágoa que na súa celebración se perdese a tradición da regueifa, a danza viguesa que inmortalizou o lapis de Meléndez nun dos seus gravados máis coñecidos. A regueifa ou “danza da fogaza” era unha forma de bailar a muiñeira cos brazos abaixados cunha circunstancia moi especial, unha das bailarinas levaba unha bóla de pan na cabeza que se repartía ao seu remate entre os participantes. Regueifa que non debemos confundir con aqueloutra muiñeira cantada en forma de desafío entre dous cantaríns que remata cando un deles non é quen de improvisar máis coplas, un xeito de hip hop da cultura tradicional, recuperado polo Centro Veciñal e Cultural de Valladares co seu Certame Internacional de Regueifas e a súa futura Escola Municipal de Regueifa.
Hoxe da festa de San Roque, que se celebra na finca propiedade da caixa dende 1925 (afortunadamente rehabilitadas as súas edificacións), pouco queda daqueloutra poeirenta da nosa nenez á que acudiamos da man do avó Beleiro para ruar e, logo, probar as sardiñas e, nalgunhas poucas ocasións, tamén a tapa de polbo, que alí foron e continúan sendo carísimas, sen esquecernos de levar unhas rosquillas das de Regino de Ponteareas para os que tiveran que quedar na casa. Daquela non había para máis e ninguén chistaba. En San Roque, fose nos días das marujas ou na festa de santo milagreiro de curacións inexplicables, da man do avó continuabamos un periplo de verán que no caso noso tiña sempre algunhas citas ineludibles. Iniciabámolo en xullo no Cristo dos Aflixidos de Bouzas e os seus ramallos de luces e o vinte e catro de xullo non faltabamos nunca nas festas de santa Ana de Beade. En agosto acudiamos á finca de dona Fermina en Teis á da sardiña, pioneira das numerosas festas gastronómicas que logo viñeron, a San Salvador de Teis e, por suposto, a tan gabada de San Roque. Rematabamos o noso periplo, o segundo domingo do mes de setembro, na virxe dos Liñares en Oia; daquela para nós o verán quedara vencido, coincidindo co inicio da tempada de fútbol e o comezo do curso escolar. Sei que outras familias durante o verán nunca faltaban ás festas do Carme en Alcabre ou no Vao, as do Rosario en Lavadores ou as das Dores en Cabral, que ben longa é a xeira das festas patronais das nosas parroquias.
A esa mesma estirpe do Vigo popular, celme primeiro de noso, pertence o rito de acudir ao chamado das noites de Castrelos, unha experiencia iniciática singular que os vigueses de todos os barrios e condicións transmitimos de xeración a xeración e que sorprende (nalgunhas ocasións asombra) aos artistas que visitan o palco do anfiteatro da finca da Marquesa. Outrosí sucede co interese dos vigueses polos concertos das nosas bandas, que continúan sendo o prato forte da matinal das festas populares e que felizmente aseñoran durante unhas horas a praza da Princesa nunha das iniciativas da denominada “Semana Grande de Vigo”, un programa de festas para o centro da cidade, que vai tomando máis corpo cada ano (velaí ese xa popularísimo “Marisquiño”).
Porén, esta iniciativa da concellaría de Festas, que durante a Semana Grnade converteu (con grande afluencia de público) a Porta do Sol e outras prazas do Casco Vello nunha grande feira de artesanía e nunha auténtica “churrascaría popular”, non conseguiu empatar coas preferencias dalgúns sectores cidadáns que a a criticaron abertamente por “aldeana” e “pouco decorosa” para aquel espazo urbano. Sen pretender entrar nesa polémica, para min son moi de gabar os esforzos encamiñados a crear unha tradición no Casco Vello e convertelo en espazo de encontro e, nalgunhas oportunidades coma esta, de festa para a cidadanía e para os moitos que nos visitan. Un obxectivo, sabemos, que non está exento dos riscos dalgúns excesos. Con todo, como sanroquista militante que son, neste caso eu non teño vergonza ningunha en asumir a nosa estirpe aldeana, mariñeira, obreira, traballadora e popular, termos cos que dende hai dous centos anos se ven escribindo o ADN da cidade nosa.
bretemas@gmail.com
