La IA en traducción, una herramienta pero «siempre» con control humano

Responsables de esta formación en la UVigo enseñan a los alumnos a usarla «de modo ético, crítico e eficaz»

No creen que pueda afectar a la matrícula de un grado que imparte en exclusiva en Galicia

Sandra Penelas

Sandra Penelas

Nueve de cada diez universitarios españoles utilizan la Inteligencia Artificial (IA) en sus estudios según un reciente informe de la Fundación CYD. Y además un 35% lo hace a diario. La irrupción de estas herramientas supone un enorme desafío, más aún en una carrera como la deTraducción e Interpretación, cuyos alumnos tienen acceso a aplicaciones como la lanzada por Google hace solo unas semanas para traducir videollamadas en tiempo real. Responsables de este grado en la UVigo, que lo imparte de manera exclusiva en Galicia, sostienen que la IA es una ayuda siempre y cuando exista una «revisión humana». Forman a los alumnos para usarla «de modo ético, crítico e eficaz» y no creen que su desarrollo futuro acabe por mermar el interés y, por tanto, la importante demanda actual de estos estudios..

Desde la profesión, Bea Fariñas, presidenta de la Asociación Galega de Profesionais da Tradución e da Interpretación (AGPTI) y egresada de la facultad viguesa, incide en la misma idea. «As tecnoloxías facilitáronnos moito o traballo desde hai décadas, pero a día de hoxe só os textos traducidos por persoas cumpren as garantías de calidade e veracidade», defiende.

Iolanda Galanes, coordinadora del grado en Traducción, y Lourdes Lorenzo, directora del departamento de Traducción y Lingüística, reflexionan de forma conjunta para FARO sobre las implicaciones de la IA o la Inteligencia Artificial Generativa (IAG). Un reto al que todas las universidades españolas ya están dando respuesta.

Iolanda Galanes, coordinadora del grado en Traducción, y Lourdes Lorenzo, directora del departamento de Traducción y Lingüística

Iolanda Galanes, coordinadora del grado en Traducción, y Lourdes Lorenzo, directora del departamento de Traducción y Lingüística / FDV

«En toda España a estratexia é, neste momento, incorporar a IA a todas as materias procedementais. Formar profesionais implica preparalos para o mundo laboral futuro e adestrar a súa competencia de adaptación a novos escenarios. O alumnado xa usa as novas ferramentas, nós aprendémoslles a facelo de modo ético, crítico e eficaz. Os avances nesta materia son rápidos; terán que seguir formándose como antes o fixeron todos os tradutores e intérpretes nas diferentes épocas que lles tocou vivir», señalan.

Y es que, recuerdan, «a historia da profesión non fixo máis que adaptarse á sociedade e ao tempo». Y los traductores han ido incorporando a su día a día los últimos avances, desde las herramientas informáticas del siglo pasado a la traducción automática neuronal.

«Os estudantes sempre foron incorporando novas ferramentas á súa praxe profesional»

«Os estudantes reciben información sobre esta evolución e sempre foron incorporando novas ferramentas á súa praxe profesional. Non ten por que non ser así neste momento. Trátase dunha adaptación nos modos de traballo e o uso da IA é unha ferramenta que axilizará os procesos pero que sempre necesitará do control humano», insisten.

Una de las posibles modalidades que se encontrarán los estudiantes en el mercado profesional es la posedición: «É a tarefa de revisión humana de textos de tradución automática. Existe xa información deontolóxica e práctica e en todas as guías e traballos académicos insístese en que para realizar unha posedición correcta cómpre saber traducir previamente».

También los profesores deben ponerse al día y la UVigo ofrece cursos «moi útiles» sobre la aplicación de la IA a la docencia y la investigación en distintos campos dentro de la oferta de la Escola Aberta de Formación Permanente. El propio departamento de Traducción y Lingüística organizó un curso específico sobre IA en este ámbito en 2023 que contó con una «asistencia masiva».

Y la coordinadora del grado, Iolanda Galanes, junto con otra profesora del departamento, son actualmente alumnas de un curso sobre aplicación de prompts de IA en la gestión terminológica: «Cadaquén busca tamén outras formacións especializadas externas para mellorar as súas competencias. Isto supón un esforzo económico e persoal pero paga moito a pena estar ao día e coñecer a fondo as aplicacións a tarefas específicas».

Las soluciones más utilizadas por los alumnos mientras desarrollan sus estudios son las versiones gratuitas de los programas LLM (Large Language Model) más populares «co fin de aforrar traballo». Además de enseñarles qué herramientas pueden ser útiles en las distintas fases del proceso de traducción y a que evalúen «de forma crítica» el resultado, las docentes buscan que las incorporen «á súa practica profesional como apoio para resumiren textos, propoñer equivalencias, adaptar estilos, xerar glosarios, extraer termos claves, etcétera».

Ante un uso irresponsable, ambas admiten que es «difícil de detectar» el uso de IA, puesto que incluso existen aplicaciones que «humanizan» los textos. Por eso, permiten que sus alumnos las usen en el aula como apoyo, siempre y cuando sean capaces de justificar y mejorar el resultado. «As estratexias docentes para evitar o fraude ou plaxio son diversas. Existen guías para incorporar esas ferramentas á docencia e seguimos as súas recomendacións», añaden.

En todo caso, aseguran que los estudiantes conocen la IA «dun modo superficial» y que saben que les puede ahorrar trabajo. «A nosa misión é neste momento adestralos nun uso profesional, ético e respectuoso das diferentes IA e a que non perdan nunca o espírito crítico que manterá ao ser humano como centro imprescindible de calquera proceso», subrayan.

No ven riesgo de que la sociedad acabe concediendo el mismo valor al trabajo de un profesional que a los resultados de aplicaciones como ChatGPT. «Calquera persoa informada, e aí o labor dos medios de comunicación é central, é capaz de percibir a superior calidade e precisión dunha tradución con intervención humana».

Los textos generados por máquinas, añaden, pueden servir como un primer borrador, pero también es imprescindible la aportación humana, es decir, «contextualización, emoción, creatividade e precisión». Porque cuando la IA «alucina», el término técnico para los errores que comete, el impacto «nun contrato, nunha patente ou nun documento oficial pode ser fatal». De igual modo, estas herramientas fallan allí donde el ser humano expresa emociones o es creativo, no puede «transmitir o humor ou a poesía dun texto audiovisual ou literario», así como en textos con un alto grado de especialización e innovación para los que no fueron programadas ni entrenadas previamente.

«Xa que logo, podemos informarnos cun texto sintético (unha versión borrador xerada por máquinas) pero asinamos e publicamos textos traducidos por humanos ou con revisión dun ser humano. Publicar un texto traducido por IA sen revisión pode ter o mesmo resultado que publicar unha noticia falsa, sen verificación e con nesgos», advierten.

«O risco está en que haxa empresas que aposten pola IA porque albiscan nela un aforro importante»

«O risco, en realidade, está en que haxa empresas que aposten pola IA porque albiscan nela un aforro importante: pode traballar todos os días da semana, non colle vacacións, non enferma… Pero temos claro que ese tipo de empresas non se preocupan pola calidade do produto que ofrecen», señalan. Y citan como ejemplo las televisiones y plataformas que defienden el uso de programas de reconocimiento de voz para hacer subtítulos porque son «moitísimos máis baratos» que pagar a un trabajador.

«E isto é contra o que temos que loitar desde as universidades, desde os medios de comunicación e desde a propia sociedade, que non debe manterse pasiva consumindo todo o que lle chega de forma crítica», enfatizan.

Precisamente, el pasado septiembre y con motivo del Día Internacional de la Traducción, la AGPTI realizó una demostración práctica durante un acto público sobre lo que supone el uso de herramientas automáticas. «Comparamos as traducións feitas por profesionais de textos literarios, técnicos e audivisuais coas realizadas con IA Xenerativa. E aí decátaste realmente de canto se perde. A calidade lingüística merma, pero tamén se perde diversidade. As linguas son riquísimas, pero estas ferramentas sempre devolven as mesmas estruturas, conectores e tipos de frases», lamenta su presidenta, Bea Fariñas.

Imagen destacada
Bea Fariñas, presidenta AGPTI

«As implicacións da IA na nosa vida son bastante maiores e transversais do que en principio pode parecer que un texto esté peor ou mellor escrito»

Y, por supuesto, la actividad también sirvió para detectar riesgos: «O texto técnico era o manual de instruccións para instalar unha cadeira de bebé no coche. E os erros que producía a máquina tiñan certa importancia, porque se non a enganchas ben arríscaste a que o neno non vaia seguro. Vendo unha película subtitulada pode darche igual que unha palabra esté mal escrita ou que non sexa a correcta, ¿pero que pasa cos prospectos dos medicamentos? Hai textos moi sensibles a erros. As implicacións do uso da IA son bastante maiores e transversais á nosa vida do que en principio pode parecer que un texto esté peor ou mellor escrito».

También advierte sobre los derechos de autor y los sesgos. «Os algoritmos nútrense de textos que xa existen e replican os erros e nesgos que teñen. Por exemplo, unha máquina non vai ter perspectiva de xénero porque se nutre principalmente de textos cun nesgo masculino, que son os maioritarios», explica.

En todo caso, desde la AGPTI no están en contra del uso de tecnologías. Todo lo contrario. «Non nos opoñemos en absoluto. Levamos moitos anos traballando con ferramentas de tradución asistida e informáticas. O que nos preocupa é sermos libres no uso da IA. Porque no caso das anteriores, somos as tradutoras as que as utilizamos no proceso do noso traballo, pero o que se está impoñendo hoxe en día é que as propias clientas impoñen ese uso e en determinadas condicións. E iso non garante a calidade final da tradución», comenta sobre el proceso de posedición.

«É un uso que nos preocupa porque só se debe ao rendemento económico, ao aforro de custos. E redunda nunha peor calidade e en peores condicións de traballo»

«Non estamos moi dacordo porque nos condiciona. Cando traduces un texto orixinal tes a liberdade de facer as túas propias escollas, pero cando revisas unha tradución automática so podes cambiar o que está aí recollido. Nalgúns sectores isto xa está bastante xeneralizado. Por sorte, aquí en Galicia aínda non pasa na tradución literaria ou audiovisual, que esixen creatividade. É un uso que nos preocupa porque só se debe ao rendemento económico, ao aforro de custos. E redunda nunha peor calidade e en peores condicións de traballo», critica.

Desde la AGPTI consideran además que este tipo de ofertas afecta a la capacitación de los recién graduados. «O problema destes traballos, que teñen peores condicións económicas e de tempo e, por tanto, é máis factible que os acepten persoas con pouca experiencia, é que son un prexuizo importante porque non axudan a aprender o oficio. Merman a capacidade de tradución», subraya.

Fariñas aplaude la «preocupación» de los docentes de la faculad viguesa para formar a los alumnos en un uso correcto de estas nuevas herramientas. Y tiene una recomendación para ellos: «Pode ser moi tentador usalas cando estás na carreira porque non tes seguridade. Pero hay que evitalas porque crean unha dependencia e non permiten desenvolver o teu proxecto de aprendizaxe».  

Suscríbete para seguir leyendo

Tracking Pixel Contents