Ondas de agarimo para un amigo xeneroso

De esguello, intúese o mar. A escasos metros é posible contemplar as augas sobre as que, non en poucas ocasións, pousou a súa ollada e fixou a súa pluma, unhas augas que era quen de evocar co sinxelo xesto de iniciar a escrita, minguando a través do seu maxín toda distancia erixida entre o seu escritorio e a cidade que gardaba no corazón. Hoxe son as ondas dese mar as que se achegan á súa memoria como aloumiños en forma de palabra de man amiga. Son mansas, como as que gustaba de navegar na vida cotiá, e vestidas de anécdotas, de risadas, tamén de dor e tristura, pero especialmente de respecto e agarimo, de moito agarimo, de feito, baten suavemente no recuncho da Alameda no que a súa presenza fica eterna.

Ao abeiro da escultura de bronce que inmortaliza a un dos escritores que abriu dende Vigo unha xanela ao mundo para a novela negra galega, conxélase no ar unha conversa que lembra a un alumno de COU «creativo e fantasioso»; a un galego emocionado na outra beira do Atlántico escoitando no Instituto Arxentino Galego Santiago Apóstol de Bos Aires nacer o seu idioma da boca de meniños que integraban naquel centro un crisol cultural; a un home que gardaba na mente unha verdadeira enciclopedia futbolística, especialmente cando de falar do Celtiña se trataba; ao escritor que con palabra amable e ombro xeneroso impulsaba a outros a brillar na profesión, así como ao autor que se preocupaba e coidaba a lectores e lectoras; a un verdadeiro amigo, que antes de poder denominalo así era un admirado referente da novela negra do que, logo de imaxinar nunha comida en Combarro variados xeitos literarios de asasinar, non se desligou xamais. E dende outras augas, as que bañan Barcelona, acode a imaxe dun rapaz que sempre sempre apuntaba chistes e que, precisamente na Alameda, xogaba moito ao fútbol.

«En Literatura de COU fue la nota más alta del curso, ese año le influyó mucho»

Pedro Iturburua

— Mestre

Aproveitando a instalación da estatua que honra a memoria de Domingo Villar na Praza de Compostela, FARO argallou unha xuntanza de persoas vencelladas ao escritor, directa ou indirectamente, co obxectivo de fixar nas súas páxinas unha homenaxe ao autor vigués. Dende o seu amigo da infancia Luis Solano e o seu mestre de COU, Pedro Iturburua, así como voceiros da editorial na que foi publicada integramente a súa obra, Galaxia, neste caso representada polo seu director, Xosé Soutullo; o director de Edicións, Marcos Calveiro, e a responsable de comunicación, Sara Valcárcel; até Rafa Valero e Guada Guerra, os dous xornalistas cos que estreitou lazos a raíz de analizar o xogo do Celta no espazo que artellaron, Cíes podcast, e Pedro Feijoo, amizade de primeira liña engarzada polo literario, pero das que transcenden o papel. Nas proximidades da escultura que acubilla o seu recordo, todos e cada un deles debullan e recompoñen a memoria do que coinciden era un home «xeneroso, bondadoso e retranqueiro».

La Alameda de Domingo Villar

Ver galería

A orixe dunha paixón

Remexendo no baúl dos recordos rotulados coa data 1986, ano da súa chegada a Galicia para impartir docencia, Pedro Iturburua descobre unhas imaxes algo difusas, mais á hora de falar de «Mincho» refire que na materia de Literatura se lle adiviñaba «creativo, fantasioso, centrado en sus cosas» até que en COU deu un xiro radical. Sorrí se pensa en que tivo con el algún que outro suspenso en cursos anteriores, mais sinala que «en Literatura de COU su progresión fue: notable, sobresaliente, sobresaliente, y fue la nota más alta que hubo en todo el curso. Ese año le influyó mucho porque, posteriormente, hablando con él, me comentó que le había gustado mucho y que le había apasionado la literatura del siglo XX. Realmente encontró, creo yo, un placer». Aínda é hoxe que conserva algúns dos escritos dun mozo no que estaba aflorando unha paixón e un oficio, e pon en valor un soneto indicando que «notaba que en aquellos años le gustaba la poesía, era más activo que con el relato».

Non lonxe do punto de encontro no que se van sedimentando as anécdotas, dende Barcelona, o editor de Libros del Asteroide e amigo da infancia de Villar, Luis Solano, narra a un rapaz que precisamente vencella á Alameda viguesa e ao colexio: «Nos fuimos a vivir los dos, a la vez y en el mismo año, a dos edificios que están pegados. Yo estaba en primero de EGB y él en segundo, y coincidió también que se cambió de colegio para el mío, el Montecastelo. Coincidíamos en la parada del autobús, en el colegio y también jugando mucho al fútbol en la Alameda. Era muy simpático y me alucinaba que llevara apuntados los chistes que le gustaban para poder sacarlos y contarlos bien, era algo muy de actor, le gustaba mucho eso, actuar y divertir y entretener a la gente».

«Sin tener desde pequeño la vocación de la escritura, acabó encontrándola»

Luis Solano

— Amigo da Infancia

Cando tiveron Ollos de auga entre as mans, Iturburua confesa que «la impresión fue supina, porque una persona a la que le habías dado docencia... », porén, para Luis Solano a sorpresa non foi tanta, pois comenta que «me había mandado los manuscritos de dos novelas que tenía escritas, las leí y le ayudé a buscar un agente. El proceso de publicación no me sorprendió. En aquel momento ya estaba empezando como editor y sí me sorprendió su éxito, me alegré mucho por él. Sin tener desde pequeño la vocación de la escritura, acabó econtrándola. Lo que estaba llamado a hacer era eso».

Un encontro en negro

O almanaque espertará mañá amosando o 18 de febreiro, data na que hai exactamente unha década o IES Gonzalo Torrente Ballester de Pontevedra era escenario dun encontro literario que tendía pontes entre tres dos escritores máis recoñecidos da novela negra e policial do momento: Dolores Redondo, Domingo Villar e un Pedro Feijoo que confesa que non tiña moi claro que «pintaba» alí. Detrás daquela xuntanza non estaba outro que o mestre Pedro Iturburua quen, logo de coincidir con ela nunha libraría pontevedresa, botou un anzol a Dolores Redondo para convidala a dito evento: «Con una premisa. Si consigues que Domingo venga, yo voy a tu instituto», respondeu á proposta. Mans á obra, Pedro Iturburua contactou co seu antigo alumno, quen daquela roldaba Madrid, e malia que non tiñan moito orzamento, «Mincho» confirmou asistencia en tan só cinco minutos. Con Dolores Redondo e Domingo Villar captados, o mestre quixo achegar un terceiro: «Pedro, te vienes». Foi así como Feijoo acabou formando parte daquel encontro do que Iturburua afirma que «surgieron muchas formas de asesinar».

Escoitando ás persoas presentes, di que o mellor que podería facer «é calar», pois asegura que «o bonito é ver que, co tempo, non era unha pose, senón que as palabras bo e xeneroso habería que borralas do diccionario, porque eu se tivera que describir a unha persoa boa, cariñosa, preocupada, a un amigo, poría unha foto de Domingo». Pedro Feijoo inicia deste xeito o seu relato sobre o autor vigués para pasar a completar as memorias daquela xornada na que se coñeceron, da que mañá será o décimo aniversario e na que non só houbo «un encontro literario en negro».

Aquel 18 de febreiro de 2015, Pedro Iturburua levou aos escritores a xantar a un restaurante de Combarro, lugar que Feijoo segue tendo moi presente dez anos despois, xa que «aínda é hoxe que se teño a noticia de que alguén morre en Combarro, teño que ver que non foi de ningunha das maneiras das que dixemos», comenta entre risas. Disque todo foi culpa do mestre, que decidiu alentalos durante a comida a compartir impresións, lanzando preguntas tan «clásicas» como: «¿Cuál sería vuestra manera favorita de matar?». Pedro Feijoo conta que, «eu estaba calado escoitando e aprendendo, pero se tiran da lingua... Ao final, rematamos engorilados con Dolores, que é moi técnica, explicando que para clavar o coitelo tiña que facerse con coidado, e Domingo preguntando: Como? Eu dicindo que na bañeira, desmembrándoo; e Domingo, moi na súa liña , contando que o levaría a pasear a Cabo Home, a un cantil moi alto, e diría: Mira un momentiño aí abaixo, e tiraríao. Estivemos dúas horas falando e xa non se acabou máis. Ese día quedei coa sensación de que tiña sorte, de ter pasado ese día e rir tanto. Ao dous días recibín a chamada dun número que non coñecía: Ola, Pedro, son Domingo. Ao principio, eu non sabía como encaixar moi ben aquilo, porque o admiraba moitísimo».

«A medida da bondade era Domingo, é o máis sincero que podo dicir del»

Pedro Feijoo

— Amigo e escritor

Feijoo non pode evitar emocionarse cando asegura que «a medida da bondade era Domingo, é o máis sincero que podo dicir del» e, neste senso, fai referencia á importante axuda que supuxo tanto a nivel profesional como persoal. O escritor vigués sinala que foi «un agasallo do ceo ter un caixón enorme de talento a disposición», pois apunta que «un capítulo de Un lume azul está escrito por Domingo. Foi un que me daba moita preguiza e aínda gardo impresas as súas anotacións. El tiña clarísimo por onde había que tirar e díxenlle: Pois faino ti. Aos dous días mandoumo de volta e así quedou. E logo outro día, igual recibías o manuscrito de Síbaris, el tamén funcionaba nesa dirección. Cando aparecía o nome de Domingo na pantalla, era unha festa, non había présa e botabas a tarde falando».

O Celta, única condición

Na liña colaborativa que as súas amizades poñen en valor como seña de identidade, destacou a que sempre amosou para co proxecto local dos xornalistas Rafa Valero e Guada Guerra, Cíes podcast, un espazo que contemplaba outra das súas maiores afeccións, o fútbol e o Real Club Celta de Vigo.

«Facíalle especial ilusión que se leran as súas obras en galego»

Rafa Valero

— Amigo e xornalista

«O meu primeiro contacto con el foi a raíz dunha entrevista por Ollos de auga e, como os dous eramos do Celta e eu admiraba a súa literatura, acabou xurdindo unha amizade. No ano 2014 pensei nel para falar do Celta, porque xa fixera radio e participar nun proxecto local facíalle moita ilusión, poder falar para a xente da súa cidade e daquela paixón. A partir de aí colaborou con nós de forma regular e cando decidimos abrir o podcast tamén á cultura, el amosouse encantado de colaborar, pero cunha condición: Eu só falo do Celta».

«Dáme moitísima mágoa que non estea gozando deste Celta de canteiráns»

Guada Guerra

— Amiga e xornalista

Guada Guerra afirma que lle dá «moitísima mágoa que non estea gozando deste Celta de canteiráns, porque sabía non só de Primeira División, senón que ata coñecía os goles que levaban os cadetes ou a súa estatura. Era tremendo». Esta xornalista coa que estreitou lazos a raíz de analizar o xogo do club celeste, di que aínda non asimila que Domingo xa non estea e tense descuberto procurando o seu nome na axenda para contarlle as boas novas que se comparten cos bos amigos e referentes, como cando hai un ano confirmou a novela que escribiría. Tanto Rafa Valero como Guada Guerra indican que «sempre foi moi xeneroso e implicado con nós, e o único día no que non fomos capaces de facer un programa na nosa vida foi o día que morreu. Da nosa lista de colaboradores non quitamos a Domingo».

A súa casa editora

En galego, idioma no que Rafa Valero asegura que lle «facía especial ilusión que se leran as súas obras», o nome de Domingo Villar leva implícito o da súa casa editora, Galaxia, na que segue sendo un autor de referencia. As palabras «instituto e xeneroso» actúan como resorte para o director do selo, Xosé Soutullo, quen convida aos presentes a cruzar o charco e a visualizalo sentado a carón do escritor vigués no Instituto Arxentino Galego Santiago Apóstol de Bos Aires. Soutullo rememora un auditorio ateigado de persoas e rapaciños que, naquela ocasión, rendían homenaxe a Manolo Rivas: «O acto comezou a desenvolverse con rapaciños con caras de todo o mundo, recitando poesía en galego, celebrando todo o acto en galego. Domingo comezou a emocionarse tanto que lle saltaban as bágoas. Ao rematar, achegouse e díxome que quería regalar ao centro libros para todos os nenos de Bacharelato. Pois teimou en Madrid con Asuntos Exteriores e conseguiuno. O meu recordo del é o da xenerosidade e o da sensibilidade, é un deses casos nos que o de que a cara é o espello da alma era certo».

«Quixo regalar libros para todos os nenos de Bacharelato dun instituto de Bos Aires»

Xosé Soutullo

— Director de Galaxia

Portando un exemplar de Ollos de auga, o director de Edicións de Galaxia, Marcos Calveiro, quen non chegou a coincidir con el na editora, achega que nas feiras lembra de Domingo Villar «a conexión espectacular cos seus lectores . Gran parte do seu éxito vén da proximidade e xenerosidade que tiña cos lectores, os risos e a complicidade eran espectaculares». E quen dá boa fe desta realidade é a responsable de comunicación de Galaxia, Sara Valcárcel, quen a miúdo o acompañaba. A tamén ilustradora destaca a súa «calidade humana e o trato cos demais. Lémbroo léndome o prólogo da tradución de Cousas e preguntarme que que me parecía. Moitos escritores e escritoras medraron grazas a el, porque os impulsaba a brillar».

Remata a conversa, mais non as ondas de agarimo que resoan coma ecos de caracola no lugar. Coas horas muda a marea e é a quenda doutros que tampouco o esquecen, o vaivén do seu último barco arrastra lectoras e lectores que fan parada obrigada ante a escultura portando os seus libros, historias que Domingo Villar soubo imaxinar e cos que centos de persoas seguen sucando o mar.