Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Investigadores de la Universidad datan una gaita gallega como la más antigua del mundo: más de 550 años

También han conseguido contrastar un método de datación seis veces más barato que el del Carbono-14 aplicable al instrumento

La gaita de Xan Tilve de Campañó. UVigo

Músico, artesano e investigador, Pablo Carpintero se ha convertido en los últimos treinta años en una de las referencias más notables en la investigación instrumental de la música tradicional gallega. Y hace apenas una semana se ha vuelto a reafirmar en su posición: ha conseguido datar la gaita conocida más antigua del mundo. Según la prueba del Carbono-14, el instrumento en cuestión tiene entre 550 y 600 años.

Punteiro de la gaita de Xan de Campañó UVigo

La gaita, vieja conocida entre los estudiosos de la música tradicional, es nombrada como la de Xan Tilve de Campañó, que gracias a la colaboración de su nieta, Marilé Salgueiro, Carpintero ha podido acceder a ella. Nada menos que una gaita del siglo XV. “Imaxina se a gaita era coñecida neste mundo que o meu avó, que me aprendeu a tocar a min, xa me falaba dela”, explica Carpintero.

Pablo Carpintero rodeado de instrumentos creados por él. ARTESANÍA DE GALICIA

El descubrimiento supone un avance extraordinario para la historia de la música: “Permítenos ubicar cronoloxicamente as gaitas. Podemos contrastar que Asturias non ten gaitas de máis de douscentos anos ou que o sur de Galicia, nomeadamente Pontevedra, e o norte de Portugal son as rexións con gaitas máis antigas do mundo”, reflexiona Carpintero.

El modelo de datación

Pero aunque el método del Carbono-14 reafirmó el descubrimiento de Carpintero, fue él junto al matemático de la UVigo Iván Area y la historiadora Susana Reboreda quienes han desarrollado un nuevo modelo de datación para este tipo de instrumentos: “O modelo baséase en que un corpo ao rozar contra outro desgástase. Polo tanto os dedos do gaiteiro desgastan o punteiro da gaita”, argumenta. Desde ahí, estos tres investigadores fueron añadiendo las variables que afectarían al desgaste de la madera: la presión de la mano, el repertorio del músico, el diámetro del punteiro, el tiempo de uso... Con esa información desarrollaron un modelo matemático capaz de datar con precisión la edad de los punteiros en función a su desgaste. “Cando puxemos a funcionar o modelo, os resultados dábannos que había gaitas de catrocentos e cincocentos anos”, prosigue Carpintero. El hallazgo les pareció tan sorprendente que decidieron acceder a la prueba del Carbono-14 para confirmar de forma práctica si los resultados era fiables. Para ello, enviaron pequeños pedazos de la madera de cinco gaitas a la prueba de radiocarbono y el resultado fue el esperado: las cinco dataciones coincidían con su nuevo modelo.

El desarrollo de este método no es un hecho menor. Supone no solo una revolución en la datación de gaitas, sino el abaratamiento drástico de este tipo de pruebas. Si el método de Carbono-14 supone al menos una inversión de 600 euros por muestra, el modelo desarrollado por la UVigo apenas supone una única inversión de cien euros: el precio de un calibre de precisión de cien euros: “Poderiamos dicir que é case de custe cero. Só o calibre e a capacidade de acceder ás gaitas”.

Ahora mismo, este equipo de investigadores está valorando cómo profesionalizar el modelo a nivel académico. Ya han elaborado un artículo científico que será publicado, tarde o temprano, en alguna revista de prestigio universitario. De hecho, investigadores europeos ya se han puesto en contacto con Pablo para pedirle acceso al desarrollo y poder datar sus gaitas. Además, el resultado de la investigación será leído en forma de tesis en la Universidade de Vigo en la primavera del año que viene. No solo eso, con un afán de divulgación, Carpintero publicará un libro con los aspectos más interesantes del hallazgo de la edad de esta y otras gaitas que son pilares en la historia de la música gallega.

Carpintero explica que, al margen del trabajo de investigación, ha sido fundamental la voluntad de decenas de personas que les han ayudado: “Amigos que me avisan cando atopan gaitas curiosas; museos que nos dan a posibilidade de extraer pequenos anacos de madeira para a proba do carbono... Moita xente sen a que non tería sido posible”.

Compartir el artículo

stats