«Cando chegou a calculadora houbo mestres que a rexeitaron, como a IA»

Que os alumnos usen a Intelixencia Artificial para facer os deberes ou preparar traballos xa non é ningunha rareza. ChatGPT e ferramentas similares están plenamente integradas nas técnicas de estudo de cada alumno, desde a ESO ata o último curso da universidade. Pais e profesores enfróntanse a unha realidade en moitos casos descoñecida, mentres que os seus fillos manexan as tecnoloxías ao seu antollo. Quizais o seu excesivo uso suscite preocupación, pero o experto en IA e director do Citius, Senén Barro, anima a sentarse e preguntar. Leva case corenta anos no sector e recoñece que o impacto da IA medrou a un ritmo vertixinoso, impactando en áreas fundamentais como a sanidade ou a educación. Como científico preocúpalle estudar o seu alcance, é un deber porque, ao final, todo é produto da ensinanza.

—A IA está presente no día a día do alumnado, deben os profesores adaptarse a eles ou é mellor que sigan cos mesmos métodos de ensino?

—A Intelixencia Artificial non é nova. Recordo cando as calculadoras chegaron ás aulas, eu era un neno. Daquela, percibín que a algúns mestres lles preocupaba porque pensaban que, dalgún modo, eses aparellos ían facer por nós os cálculos que nos mandaban cada día (e que levaban horas), e a súa única preocupación pasou a ser como facer para que non as empregásemos. Pero, houbo outros profesores, para min os bos, que tendo en conta que había calculadoras que podían resolver a parte máis reiterativa, centráronse en como analizar e abordar un problema. Iso, mutatis mutandis, é exactamente igual agora. A nosa preocupación debe ser que os mestres sexan capaces de integrar todo este tipo de ferramentas no proceso de ensino e aprendizaxe, para que os estudantes poidan aprender máis, máis rápido e mellor.

—É viable deixalo unicamente nas mans dos adolescentes?

—Se facemos iso, é posible que as usen mal e para resolver aquelo que lles costa traballo ou non saben ben como abordar. Estas ferramentas poden suplantarte e, cando aínda es inmaturo e estás aprendendo, substitúan a aprendizaxe. É un problema, pero non é responsabilidade da tecnoloxía.

300 alumnos de Vigo estudian la materia de Inteligencia Artificial como paso para el buen uso de Internet

—Teñen que formarse os adultos en IA?

—Entre os país e nais, hai quen pode facelo e hai quen non. O sistema non pode esixir que teñan os recursos económicos ou o tempo como para formarse, porque estaríamos amplificando desigualdades. Os profesores e todo o que rodea ás universidades públicas temos que estar formados permanentemente, non só nas nosas disciplinas, senón tamén nas ferramentas que impregnan o noso traballo. Cando os nosos estudantes saian da universidade, necesariamente as súas empresas van pedir que sexan solventes no seu uso.

—Podemos pedirlle a un profesor con costumes analóxicas, preto da idade de xubilación, que aprenda a empregar as IA? Sería realista?

—Non é moito pedir. Unha das cousas máis singulares e positivas que estamos vivindo coa Intelixencia Artificial é que se está universalizando o seu uso pola facilidade. Suponse que todos os que somos profesores temos unha titulación universitaria e unha formación específica para ser docentes. É certo que a idade tamén importa, pero máis alá dos casos singulares, de forma ordinaria todos deberiamos ter capacidades de integrar estas tecnoloxías polo fáciles que son hoxe de usar.

—Teñen que buscarse a vida?

—Non, o que non pode facer o sistema educativo é deixarnos sós no proceso. Non se pode pretender que aprendan a usar as ferramentas para poder ensinar de forma autodidacta e en horario extraescolar. Hai que facer cambios moi significativos no sistema educativo e teñen que vir desde a administración. Os poderes públicos son os primeiros que deben asumir a responsabilidade: son os tomadores de decisións e os que teñen os recursos.

«Hai que facer cambios moi significativos no sistema educativo desde os poderes»

—As tarefas deixan de ter sentido? Como vai mudar a ensinanza na escola?

—Hai que tomarse isto en serio e hai que comezar facendo un cambio que non pode ser drástico, porque non podería ser asimilado. Ten que ir cuns obxectivos que son a medio e longo prazo, que xa supoñan cambios. O primeiro é cambiar a forma de formar aos formadores.

—Algún organismo público ou administración lle consultou como experto?

—Hai persoas que piden a miña opinión ou me invitan a dar charlas, pero terían que chamar a un equipo de expertos no ámbito educativo. O resultado tería que ser unha toma de decisión e un plan para levalas adiante.

—Como pode aproveitarse a IA nunha clase?

—Eu xa a estou usando. Pídolle aos meus alumnos presentacións orais sobre IA en temas que nos afectan no día a día. Desde hai un par de anos, pídolles que integren este uso de ferramentas desde un punto de vista crítico. Hai outras como valorar se as respostas son boas ou malas e como as matizarían; podes usalas para descargarte da parte menos produtiva, coma é buscar bibliografía (non de facer o texto); traducir…. Hai infinidade, habería que ir escribindo un catálogo de boas prácticas.

—Que lle aconsellaría a un pai que ve ao seu fillo empregar esta tecnoloxía para todo?

—Sinxelo. Diríalle que investigase para que está usando a ferramenta, non coma un inquisidor, senón que se sente ao seu carón e lle pregunte para que o usa, que respostas lle da, como as emprega para as súas clases. Se o pai ou a nai entenden que o uso é produtivo, é que as cousas están indo ben. E se non, terán que ter unha charla.