O misterio e a literatura sempre estiveron unidos. Quen non pasou noites en vela cunha novela que non podía deixar de ler?
E se á intriga lle sumamos a filosofía, a ciencia das preguntas por excelencia, a lectura convértese case nun traballo detectivesco: “Búscase persoa curiosa para resolver un crime que aínda non se cometeu”. Con esta mensaxe comeza o periplo de Erundino Terrón, un filósofo solitario e a súa secretaria Irma, que tentarán resolver os acertixos que, día tras día, aparecen no xornal e que semellan estar xogando coas súas mentes.
Ese é o argumento de Cicuta para dous, novela que levou o XIV Premio Jules Verne de Literatura Xuvenil. A súa autora, Rocío Leira (Cee, 1979), matemática de profesión, mestura nas súas páxinas o humor, a intriga e a filosofía, invitando ao lector a reflexionar e, sobre todo, a intentar resolver os acertixos por si mesmo. Falamos coa autora para desengranar como é escribir misterio para mozos e mozas do instituto.
Durante a túa traxectoria escribiches poesía, novelas e relatos infantís, pero con Cicuta para dous é a segunda vez que consigues o Premio Jules Verne de Literatura Xuvenil. É diferente escribir para adolescentes?
Escribir para esas idades supón todo un desafío, pois a mocidade é un lectorado moi esixente e con gustos moi diferentes aos dos adultos. Precisamente por iso creo que é importante achegarlles obras áxiles que os atrapen dende a primeira páxina e que os mergullen no contido da historia. No meu caso, con Cicuta para dous trato de ofrecerlles unha obra amena e mesmo participativa, na que o lector ten que axudar ao protagonista a resolver os distintos enigmas que van aparecendo páxina tras páxina, o que fai que non se convirta nun mero suxeito pasivo, senón que teña un papel activo na resolución do misterio.
Ti es matemática, pero neste libro atopamos referencias á filosofía e cantidade de xogos nemotécnicos, as letras e as ciencias están máis preto do que pensamos?
Letras e ciencias, a pesares do tópico creo que están intimamente relacionadas. Foron moitos os matemáticos que ó longo da historia destacaron no mundo dos libros: Lewis Carrol, Echegaray….En Cicuta para dous trátase o tema da filosofía e malia que matemáticas e filosofía poidan parecer disciplinas diametralmente opostas, en realidade, ambas están moi ligadas, pois nas dúas se traballa coa mesma materia prima: os pensamentos. En ambas, a razón, o sentido crítico e a abstracción son elementos esenciais, polo que mesmo se podería decir que lonxe de seren disciplinas opostas, ambas se complementan á perfección.
E como marca (se é que o fai) a matemática na forma de escribir? Moitas revisións? Búsqueda de exactitude?
Son matemática vocacional e para min a miña profesión é moito máis que un modo de gañarme a vida. No meu caso as matemáticas representan un modo de ser e de estar no mundo, unha maneira particular de entender a vida. Polo tanto, resulta case inevitable que esa paixón non se traslade a todo o que fago, incluída a miña faceta literaria. Creo que nos meus escritos se adiviña sempre un certo matiz matemático e o emprego da lóxica ten un papel protagonista.
“A pesares do tópico, creo que letras e ciencias están moi relacionadas”
No caso de Cicuta para dous non ía ser menos, e nas súas páxinas trasmítese unha defensa acérrima do pensamento e da reflexión como ferramentas indispensables para conducirnos pola vida.
E nese caso, como marca a filosofía?
Son unha gran lectora de filosofía, e malia que carezo de formación nese eido, adoro esa disciplina. En Cicuta para dous trato de transmitir ese gusto polo oficio de Sócrates pois considero que nestes momentos a filosofía é máis necesaria ca nunca. Rodeados como estamos de falacias, fake news e posverdades, penso que é imprescindible desenvolver un sentido critico para analizar todo o que está acontecendo e para protexernos da manipulación á que nos vemos sometidos dende todos os estamentos da sociedade.
Cicuta para dous conta con dous protagonistas principais relacionados con ese campo, un filósofo solitario e a súa secretaria, unha muller nova pouco valorada no seu traballo. A situación das mulleres tamén era un eixe principal de Veleno en Familia. Por que?
Creo que a literatura debe ter tamén unha función social, no sentido de amosar e pór o foco sobre os problemas da sociedade. Como non podía ser menos, o tema da muller e das situación desfavorables que en moitas ocasións sofren, ten un papel moi importante na miña obra. En Cicuta para dous, estas dificultades reflíctense no papel de Irma, a secretaria de Erundino, o filósofo protagonista. Irma sofre nas súas carnes, a invisibilización á que moitas veces se ven sometidas moitas empregadas, convertidas, día tras día, en meras proveedoras de servizos para uns xefes egoístas e desconsiderados.
A lectura entre a mocidade pode entrenar esas alertas sociais. Cres que o podemos conseguir?
Hai múltiples enquisas que din que os mozos non len, ou non o fan tanto como sería desexable. Creo que a adolescencia é unha etapa complexa para consolidar lectores, pois a mocidade prioriza as relacións sociais sobre a lectura. Ademais, hoxe en día existe acceso case ilimitado a videoxogos, redes sociais e audiovisuais de todo o tipo que esixen moito menos esforzo intelectual que o acto de ler e que ofrecen estímulos e pracer inmediatos. Pero creo que, precisamente nese ambiente de dificultades, a literatura ten que sacar e amosar músculo. É máis necesario ca nunca facer unha literatura atractiva para os adolescentes, para que perciban a lectura como un pracer e non como unha obriga, e para que agrome neles un hábito lector que os acompañe de por vida.
