Desapego outonal

O outono evoca madurez, transición e tamén perda. Unha lenta decadencia que se expresa no desapego na caída das follas, un desfacerse do inservíbel porque hai que preparse para una época hostil. Estes períodos sempre chegan con mensaxes apocapolípticas, lémbroas dende nova, vinculadas a unha lenta agonía da arte, porque levounos moitos anos arrasar o rol da arte na sociedade e xerar un pesimismo cultural que se desenvolve á sombra do desastre económico.

Neses relatos estabamos cun pintor amigo, proxectando os medos das nosas propias perdas sobre o declive da pintura, cando nos atopamos mirando atónitos as imaxes dunha exposición recente que actualizaba ao seu xeito o célebre plátano pegado con cinta americana na parede, obra de Maurizio Cattelan. Nun intre, mirámonos e rapidamente recoñecimos a desidia mutua por esta situación. Ante o perigo de deslizarnos nunha serie de comentarios e lamentacións, moi raiadas nos nosos debates dende hai dúas décadas -as decadencias destílanse pausadamente- e nunha perfecta sintonía, entregámonos ás novidades das nosas vulgares vidas.

Estamos cansos de ver o que se ve, neste caso, recreacións. Fartos da irreverencia de Duchamp. Ai Duchamp!; pregúntome que farías de saber que daquela abrías a porta a semellante manda.... Como a última venda de Comediante, o citado plátano, redefinido con algunha ocorrencia, como a dalgún espontáneo que llo come.

Cada vez que é exposto multiplica o seu prezo, a última vendeuse por 6,24 millóns. Para algúns representa non só unha obra da arte, senón un fenómeno cultural que materializa a unión entre os mundos da arte, os memes e a comunidade de criptomonedas. Tal vez porque pertenzo a unha xeración idealista que cría que a arte era capaz de cambiar o mundo, non podo deixar de pensar onde está a artimaña, ademais do máis evidente, nestes 6 millóns pagados por un plátano e un anaco de cinta americana.

Será como din algúns que todas estas mercancías baleiras, porque me nego a chamalas obras da arte, son tácticas financeiras de diversa natureza que están fóra do meu mapa mental? Mentres pensaba nisto, coa única certeza da miña estúpidez e ignorancia nestes asuntos e na procura de diluírme no horizonte mariño desta fermosa localidade onde vivo, o meu campo visual foi atravesada por unha muller cun can. O animal chamoume a atención porque avanzaba cuns movementos incómodos ata que tomei consciencia de que o can levaba zapatos. Ante a miña nova estupefacción, aqueles zapatos impropios confirmaron a nosa triste decadencia.

Que preguiza dá todo, pero non só o mundo a través dos cadros ou tal vez debería dicir das cousas das artes plásticas, tamén acontece cando o gañador dun dos premios literarios máis importantes de España manifesta que non pretende transmitir valores estéticos nin doutra natureza, só quere entreter o público. É interesante o contraste, mentres nas artes plásticas os produtos se presentan disfrazados de sofisticación, con argumentacións dun filosófico dubidoso e os artistas e o público non se interesan os uns polos outros, na literatura, o interese polo público é tan extravagante que a literatura escórrese pola marxe dos libros.

Neste contexto parece lóxico que filósofos como Byung-Chul Han recollan esta indolencia no seu libro A sociedade do cansancio e se dedique a dicir cousas con máis sentido común que sabedoría. Denuncia a aparente liberdade na que vivimos e describe como o sistema neoliberal consegue co espellismo de que «podemos todo só con desexalo», converternos nos nosos propios verdugos para sermos suxeitos máis produtivos.Tamén fala da perda da potencia simbólica da cultura e o baleiro de valores e ideais. Da falta de contemplación, da necesidade do aburrimento e da reflexión. Pon luz sobre esta cultura do exceso de positividade e da falta de empatía e respecto.

Claro, antes chámabase sentido común. O meu pai, que non era filósofo, era agricultor, xa me dicía que estar sa é bo para pensar, aburrirse para inventar e tolerar para medrar.

Suscríbete para seguir leyendo