Onde reza a historia

O convento e a igrexa do Rosario de San Sadurniño conservan a memoria dunha vila que foi sede de ordes relixiosas e señoríos. Situado na actual Avenida do Marqués de Figueroa, o conxunto articúlase arredor dunha igrexa barroca unida ás dependencias conventuais, e domina a praza coa súa torre e un cruceiro. O que foi bastión templario, refuxio de dominicos e símbolo do poder dos Andrade, hoxe é testemuño vivo dunha historia que nunca se detivo e que segue o seu curso.

As súas orixes remóntanse á época altomedieval, cando no mesmo emprazamento existía unha igrexa románica dedicada a Santa Olaia, xunto cun hospital de peregrinos posiblemente xestionado pola Orde do Temple. De feito, existen documentos que acreditan a presenza templaria en San Sadurniño polo menos desde o ano 1248. Tras a disolución da orde a comezos do século XIV, o templo caeu en ruínas, quedando os seus restos como testemuño mudo dun pasado de influencia relixiosa e señorial.

O renacer do lugar chegaría no século XVI, cando Fernando de Andrade e a súa dona Inés de Castro e Lanzós, membros dunha das familias nobres máis poderosas de Galicia, impulsaron en 1508 a fundación do actual convento. Con bula papal do pontífice Xulio II, autorizouse a creación dun novo centro relixioso sobre os restos do anterior templo, dando lugar á construción dun convento baixo a advocación de Santa María do Rosario. Nun primeiro momento acolleu agostiños, logo a franciscanos, e finalmente os dominicos, que asentaron en 1570, manténdose no convento durante máis de duas centurias.

O edificio que hoxe se conserva é froito desta evolución histórica e presenta unha rica combinación de estilos arquitectónicos. O conxunto mantén elementos do gótico tardío no presbiterio da igrexa, visibles en arcos apuntados e nervaduras de cruceiría, así como un marcado carácter barroco na súa fachada e no retablo maior, onde se aprecia a estética decorativa do século XVIII. A estas características súmanse detalles neoclásicos nos retablos laterais, completando unha estrutura que foi adaptándose aos tempos. A luz entra tamizada por ventás estreitas e pousa sobre a pedra verdosa de Moeche, usada en cornixas e escaleiras.

A igrexa conserva os sartegos de Fernando de Andrade e de Inés de Castro; de Xoán Freire de Andrade e Lanzós e de Antonio Bermúdez e Lanzós, señores de San Sadurniño.

O claustro é o corazón do conxunto. Sete arcos de medio punto por cada lado rodean un patio por onde outrora os frades oraban en silencio. Ata non fai moito rodeaban un xardín interior con buxos e árbores froiteiras, e nunha das esquinas aínda conserva un reloxo de sol. A peza chamativa desde 2014 é a figura de bronce do Sacro Corazón de Xesús, réplica a escala da do Cerro dos Anxos.

Durante os séculos XVII e XVIII o convento viviu o seu apoxeo. Foi centro de ensino, hospicio, lugar de retiro e foco de predicación. Polas súas celas pasaron figuras como frei Tomé de Soutomaior, cronista e naturalista que estudou as augas do Xuvia e os montes circundantes. Baixo o seu impulso a biblioteca do convento reuniu manuscritos teolóxicos e tratados de botánica, moitos dos cales se perderon tras a Desamortización do século XIX. Desde entón o inmoble foi adaptándose a usos civís diversos.

Durante máis de 150 anos foi sede do concello e, máis tarde, dependencias da Garda Civil, oficinas públicas e Casa da Xuventude. Resulta difícil achar un edificio que fose á vez convento, consistorio, escola e cuartel, pero probablemente ese carácter cambiante foi o que salvou o conxunto da ruína que experimentaron tantos outros. Por iso este cenobio é un lugar singular: nel conviven o antigo e a vida cotiá, a pedra e a palabra, o pasado e o presente. O vello mosteiro continúa cumprindo a súa antiga misión: dar acubillo, servir ao pobo e lembrar que a historia -como a fe- constrúese día a día.

O castelo inexpugnable

Os elementos patrimoniais máis abondosos en San Sadurniño son os relixiosos, representados en forma de igrexas, capelas, cruceiros e petos de ánimas. Un dous templos máis antigos é o de Santa María de Naraío, fundado, din as crónicas, no ano 865 polo rei Ramiro I. No século XII foi remodelado debido a un incendio que destruíu a cuberta. Foi igrexa refuxio entre ou século XIII e o XVI, un privilexio que a convertía en lugar no que celebrar xuízos. A planta é de cruz latina, con nave principal, dúas capelas laterais e sancristía.

En Naraío tamén está o castelo do mesmo nome, á beira do río Castro sobre un rochedo que nalgunhas partes intégrase na construción. A fortaleza foi uns dous escenarios das revoltas irmandiñas, unha delas contra Fernán Pérez de Andrade O Mozo. As escavacións realizadas en 2008 descubriron ata tres muros perimetrais que noutro tempo converterían o castelo nun edificio inexpugnable e con capacidade para resistir durante meses grazas ao grande alxibe de auga que aínda conserva no interior da torre. Tamén se manteñen parte dos muros superiores e dous arcos.

Suscríbete para seguir leyendo