As xoias da coroa

É ben sabido que reis e raíñas, por riba da súa condición nacional, pertencen a unha familia. E pensan, en consecuencia, que aquilo que adquiriron con diñeiro público para uso privativo, ou que lles foi regalado pola súa condición, lles pertence. A eles e aos seus descendentes, e non ao Estado.

Hai uns meses a xustiza italiana confirmou que era procedente que os bens que pertenceran ao rei Humberto II pasasen á propiedade do Estado desde o momento en que os italianos votaron a favor dunha república en 1946. Especialmente, as xoias que desde hai décadas están custodiadas no Banco de Italia: unhas 6.700 pedras e unhas 2.000 perlas, montadas en diversas xoias como a diadema co nó dos Savoia, de Musy (Turín). A xustiza considerou que non eran unha propiedade persoal senón unha cesión durante o tempo que os monarcas exercesen a xefatura do estado. De feito, a constitución do Reino de Sardeña, que despois foi estendida ao Reino de Italia, establecía que os bens pertencían á casa reinante, non á individualidade persoal.

Para a opinión pública, as xoias da coroa por excelencia son as da monarquía británica. E por riba de todas, a coroa de Santo Eduardo, empregada para a coroación dos monarcas; a coroa Imperial da raíña Victoria (cun rubí procedente de Náxera, botín do Príncipe Negro) e a Imperial da India. Ou o cetro da Cruz, que desde 1910 leva o diamante Cullinan I, o segundo máis gran do mundo. Ou o Kōh-i-Nūr, diamante de 105 quilates que, despois de pertencer a príncipes hindús, persas, mongois e afgáns, foi doado pola Compañía das Indias Orientais á emperatriz Victoria. Xoias, todas elas, custodiadas e mostradas no museo da Torre de Londres en tanto que son de propiedade estatal.

A coroa española tamén posuíu, obviamente, as súas xoias. Hai un conxunto, as chamadas «xoias de pasar», que pertenceran á raíña Victoria Eugenie, esposa de Afonso XIII. No seu testamento, deixounas ás raíñas que a poderían suceder. Cando Sofía de Grecia foi proclamada, esperou prudentemente á aprobación da Constitución en 1978 para lucilas.

Hai uns anos, unha xoiería californiana puxo á venda un lote que décadas atrás estivera en mans reais en España. Para probar a súa autenticidade, un persoeiro chamado Leo Elvyn afirmaba que pertenceran a Alfonso XIII e que en 1936 as vendera para financiar a sublevación militar.

Pola súa banda, as xoias dos monarcas Capetos foron roubadas en 1792, un ano antes da súa execución. Vendida e dispersada a colección fundadas por Francisco I, poucas pezas quedan en Francia, entre elas os diamantes «Rexente» e «Azul de Francia», conservados no Louvre.

Pero entre as casas reinantes caídas, a que causou máis misterio pola súa traxedia foi a familia imperial rusa. Despois da Revolución de 1917, os bolxeviques confiscaron o seu tesouro. Tan grande era que reservaron para o Estado as pezas principais –entre elas, as de valor histórico e nacional—, que foron depositadas na armaría do Kremlin; o resto foi vendido nos mercados internacionais para axudar á economía do novo estado socialista. Claro está, moitos dos membros segundos da familia imperial que conseguiron fuxir de Rusia levaron cadansúas xoias con eles. De igual xeito, despois que o tsar e a súa muller e os seus fillos fosen executados, os autores descubriron diversas pedras preciosas cosidas nos seus vestidos.

A propósito do tesouro imperial ruso, unha das grandes películas da historia do cine é Ninotchka, de Ernst Lubitsch (1939). Narra a visita que unha comunista convencida, Nina Iajusova (Greta Garbo) fai a París para realizar a venda dunhas xoias da Gran Duquesa. Venda que o trío de enviados Iranoff, Buljamoff e Kopalski non remataran de facer, vencidos pola boa vida francesa.

De Cortegada a Compostela

A estreita relación que Francisco Franco e a súa familia estableceron con Galicia tivo consecuencias que, finalmente e décadas despois da morte do ditador, os xuíces tiveron que dirimir. Como se tratase dun monarca –ao cabo, nas moedas rezaba aquilo de «Caudillo pola graza de Deus»-, o inquilino do Pardo e, especialmente, a inquilina consorte pensaron que tiñan dereito a reter canto obxecto de valor caese nas súas mans ou obtivesen pola xenerosidade forzada dos outros.

Poñamos por caso e segundo confirmaron algunhas fontes, o botín obtido nas visitas de dona Carmen á coruñesa xoiería Malde cando estaban de visita estival no Pazo de Meirás. Unha propiedade que –é ben coñecido- lles foi «regalada» polo pobo galego e pola que a xustiza sentenciou que os herdeiros non tiñan ningún dereito sobre ela nin sobre o seu contido. De igual xeito, tiveron que devolver as dúas imaxes dos profetas, do mestre Mateo, «doadas» polo concello de Santiago en 1954.

Pero quen tamén se quixo pasar de listo e por simple dereito de berce foi Juan de Borbón e Battenberg. Á morte do seu pai herdou a illa de Cortegada, que fora expropiada dos seus habitantes para darlla a Alfonso XIII para que fixese unha residencia de verán. Confiscada pola República, foille reintegrada a don Juan en 1958. Vinte anos despois vendeuna a unha inmobiliaria. Por presión veciñal non foi urbanizada e, por recompra, pasou a pública en 2007.

Suscríbete para seguir leyendo