Libros destacados da semana

A través da xanela

Íntima, literaria e fragmentaria

Fabio Rivas

«Como dicía, levo moitos anos en contra do que se dá por terminado. Agora máis ca nunca. Vin como o meu pai falecía da mesma doenza que eu padezo, convertido nunha estrutura ríxida de arame baixo as sabas.»

Con As obras póstumas o porriñés Diego Giráldez obtivo, o pasado 2024, o XLIII Premio Blanco-Amor de Novela. Non é este o primeiro dos galardóns que recibe, mais si o primeiro cuxo recoñecemento implica a publicación dunha súa novela ata o momento inédita.

A novela documenta os últimos meses de vida de Pilar Fonte, unha escritora con certa sona que, logo de ser diagnosticada cunha enfermidade dexenerativa e irreversible, decide ditar a que vai ser a súa derradeira obra. Este texto definitivo, que se nos presenta, por paradoxo, como póstumo en vida, ten tanto de autobiográfico como de testamentario; unha amálgama de memoria, reflexión literaria e mais de observación do cotián.

Desde unha ventá da súa casa, situada fronte ao sanatorio de San Simeón, Pilar asexa durante anos os enfermos residentes que pasean polo xardín e ese espazo entre a fiestra e o psiquiátrico actúa como unha sorte de fronteira, case irreal, entre a cordura e a demencia, entre a realidade e a ficción. A partir destes enfermos, a escritora foi construíndo unha serie de contos que nos fan lembrar a primeira obra de Giráldez publicada, Galería de saldos, un libro de relatos en que a cotiandade se reflicte nos protagonistas a través do espello da arte. A presenza do elemento metaliterario, do mesmo xeito que nestoutra obra xogaba coa metaarte, é ben salientable. Pilar reflexiona decote sobre a propia escrita e fainos cuestionar se cómpre escribir cando a un se lle aproxima a morte, ou mesmo se existe algo ao que chamarmos realmente autenticidade literaria.

Entendemos que un dos maiores acertos da novela está no ton. Giráldez escribe cunha voz que transita con naturalidade entre a melancolía e o humor sutil: ben nalgúns casos é doado detectar unha clara vontade estilística, ben noutras ocasións o carácter coloquial parece rescatado dun diario íntimo.

Por outra parte, a fragmentación e mais a renuncia deliberada a unha trama, se cadra, máis convencional, implica que a lectura requira certa esixencia. Non hai, entón, unha perspectiva moralizante nin se pretende ofrecer unha mensaxe obvia: a doenza, tanto a de Pilar como a dos internos, non xorde para crear un argumento lacrimóxeno, senón máis ben como unha condición que afecta á escrita, á memoria e incluso as relacións interpersoais. A morte non se exalta, mais tampouco se oculta. Todo vén pendurar en axeitado equilibrio.

As obras póstumas (2025)

Autor: Diego Giráldez

Editorial: Xerais

Precio: 16,95 euros

Os equilibrios de poder

Prosa envolvente

Xosé Feixó

Nesta novela de 1982, de marcado carácter psicolóxico, Tove Jansson (Helsinqui, 1914-2001) explora a ambigüidade e os equilibrios de poder a través da relación entre Anna Aemelin, unha ilustradora infantil que vive illada na súa casa de campo en Västerby, e Katri Kling, unha moza seria, intelixente, acompañada dun pastor alemán. Katri, que coida do seu irmán Mats, desconfía da xente e renega de calquera expresión de cortesía. A relación entre ambas dá lugar a un xogo sutil, onde a axuda e o interese persoal se entrelazan de maneira difusa.

A novela tamén reflexiona sobre a soidade, a identidade, a relevancia do diñeiro e a necesidade de compañía, temas recorrentes en obras anteriores de Jansson, como O libro do verán e Solstaden. A autora constrúe unha prosa envolvente e sen artificios, dando vida a unha historia ambigua con personaxes ben perfilados, como a veciñanza de Västerby. Boel Westin, biógrafa da autora, destaca dela a súa enorme capacidade de traballo, reflectida na dinámica dos personaxes, sempre ocupados e en acción.

Este libro, moi recomendable, publicado por Hugin e Munin, traducido por Marta Dahlgren, afonda nos condicionantes sociais dunha pequena vila conservadora e invita a múltiples interpretacións sobre os acontecementos que se desenvolven na trama. Un relato que, desde o seu título mesmo, desafía certezas e suxire preguntas abertas sobre honradez e manipulación.

A honrada estafadora (2025)

Autor: Tove Jansson (trad. Marta Dahlgren)

Editorial: Hugin e Munin

Precio: 15 euros

Diversión e mentes abertas

Colaborar cos iguais

María Navarro

Dende hai apenas un mes gozamos na nosa lingua de Non é unha caixa. É unha cidade, un volume que Kalandraka Editora vén de publicar na colección Demademora destinado a un público infantil e no que Antoinette Portis expande a idea do fomento da imaxinación e a creatividade nas crianzas.

A estadounidense coñecida por títulos como Isto non é -Not a box, Not a stick- xoga cun obxecto cotián como unha caixa facendo que se poida ver máis alá dun simple recipiente que serve para gardar, transportar ou protexer cousas para chegar a converterse nunha cidade con edificios, establecementos comerciais e demais mobiliario urbano capaz de albergar vida; só fai falla ter vontade e imaxinación.

Neste conto introduce, ademais, un interesante valor, negado ao comezo mais enriquecido cara o final, como é a colaboración cos iguais considerando que todo se volve máis pracenteiro se un é quen de integrar no seu proxecto a outros con obxectivos semellantes aos nosos, facendo boa a máxima de que todos suman, se todos colaboran e o que nun primeiro momento se reivindica como propio é mellor se se comparte.

O coello preséntase como inventor, a xirafa, as formigas e o camaleón axudan e constrúen e á cativada lánzaselle a mensaxe de que a diversión e a aventura non requiren de xoguetes complexos senón de mentes abertas e creativas e faise a través da palabra sinxela e do minimalismo visual baseado en ilustracións simples e moi efectivas que axudan a centrar a atención dende o comezo.

Non é unha caixa. É unha cidade (2025)

Autor: Antoinette Portis

Editorial: Kalandraka

Precio: 14 euros

Entrar no bosque

Esencial e abstracta poética

Oriana Méndez

Chega Bosque, Premio de Poesía Victoriano Taibo 2024, para confirmar a excepcionalidade de Antón Blanco Casás na poesía actual. Dentro do cosmos do autor, o presente libro semella conformar unha sorte de díptico da man da súa anterior publicación, Voz do arqueiro (Chan da Pólvora), que afonda no imaxinario oracular e extático de Blanco Casás, unha sorte de territorio lunar habitado por inesperadas figuras arcaicas.

A neardenthalensis, coma o arqueiro, a pantera ou o paxaro, operan como emblemas dun tempo anterior á historia. Hai unha pulsión prehumana ou prelingüística que percorre os poemas do autor coma se falasen dende o fondo dunha memoria orgánica. O real aparece fragmentado en signos, vestixios; unha serie de recorrencias léxicas que se volven hipnóticas e dan conta dun sistema que se constrúe por irradiación máis que por liña argumental. Cada poema posúe un núcleo autosuficiente, mais o conxunto vínculase mediante un campo semántico común –a natureza e, nela, as pegadas dun mundo anterior– que se vai expandindo co avance da lectura.

Nesta poética esencial e abstracta, desprégase, non obstante, un eco panteísta: «no cerco das cousas anteriores, / na ruína que queda, / no río que encana, / unha forza prehistórica / lémbrase da lingua que che ardeu». A voz invoca e declara a través dun uso preciso da palabra e dunha economía expresiva que consegue enxalzar a imaxe. Formalmente, algúns poemas lembran á salmodia; outros, recrean o tempo do fósil no seu propio silencio. A cita final do libro —«logo mi veen ondas / al cor», de Rui Fernanditz de Santiago— rubrica, remitindo ao repertorio vizoso da lírica medieval tan influínte en Blanco Casás, un proxecto poético ilimitado.

Bosque (2025)

Autor: Antonio Blanco Casás

Editorial: Galaxia

Precio: 11,30 euros

Suscríbete para seguir leyendo