Entre o real e o mito

Coa pretensión de impoñer un trazado máis nítido na difusa liña que separa o documental da ficción —liña coa que certa veta do cinema moderno amosa unha fascinación—, Oliver Laxe aludía a unha preciosa metáfora que comparaba o labor dun director de cine coa actitude dun cazador que sabe que leva a presa cara ao seu obxectivo, mesturado tal proceder cunha actitude, máis de pescador, que está a agardar a súa peza.

Esa dualidade entre a realidade —de certo, o cine de Laxe esixe un termo máis próximo a «o real» de Jacques Lacan— e mais a ficción —aquí, en troques, encaixa mellor a idea de mito—, e que de forma iniciática quedou reflectida na súa primeira longametraxe, Todos vós sodes capitáns (2010), documental que interactuaba coa pedagoxía da gramática audiovisual, semella acompañar a fulgurante carreira fílmica do cineasta galego nado en París.

«Sirat» arrasa con 54.000 espectadores en cines en su primer fin de semana

Semellante dicotomía real-mito permite ao espectador realizar un percorrido zigzagueante que agora invade unha dimensión e agora invade outra, pero que sempre revela un tránsito desde o físico (real) ao espiritual (mito), en termos moi similares aos expresados décadas atrás por dous dos seus grandes referentes: Andrei Tarkovksi e Carl Theodor Dreyer.

Así acada Laxe, por exemplo, na súa segunda longametraxe, Mimosas (2016), amosar esa dualidade entre o mundo sensible e o mundo da alma, con esa caravana a modo de western (físico) que atravesa as montañas do Atlas (Marrocos) coa misión de trasladar un patriarca moribundo onde a súa aldea natal para a súa sepultura inminente.

Fronte ás formas do simulacro do real que presentan os medios de comunicación actuais ou o cinema convencional, o director galego propón unha percepción non emotiva da realidade a partir da reivindicación autoconsciente da forma reprodutora da sétima arte, como ese costumismo honesto do rural que enxergamos en O que arde, sobre todo nas escenas na cociña da casa da nai, que procuran o poder evocador da imaxe e dos silencios. Costumismo que vai máis alá nas escenas reais dos incendios, un contido documental que xa intentou filmar na súa curtametraxe París #1 (2008).

O que se converte, entón, en obxectivo primordial da cámara, é todo aquilo que semella carecer de importancia, porque cando todas as historias xa foron contadas, quizais sexa preciso observar os seus tempos mortos para capturar o que existe entre as imaxes. Este cine non pretende dar respostas ao espectador, senón formular preguntas e facelo partícipe da tarefa de desvelar o mundo.

O propio Óliver Laxe afirmou no seu día que desvelar «é unha palabra moi cinematográfica». É dicir; que para revelar algo, para dicir ou amosar algo, tes que ocultado. Ou sexa, que no cinema a maneira de ser máis comunicativo e claro co teu espectador, o xeito de facer que algo lle queda na alma, é a través do veo, da escuridade ou do misterio.

'Sirat': o camiño, a verdade e a vida

Con Sirat (2025), Oliver Laxe volve combinar, como xa fixera en Mimosas, unha travesía por escenarios nus e cheos de po, apegados a un esfera física, pero que conduce os seus protagonistas —un home e mais o seu fillo na procura da filla daquel, perdida nunha rave por Marrocos— cara a unha viaxe espiritual. O propio título da longametraxe, Sirat, significa en árabe algo así como «o camiño do inferno ao paraíso».

De novo a dualidade presente, e de novo o concepto de travesía. Podemos entender esta viaxe como algo contraposto ao que facía o personaxe pirómano de O que arde, quen despois de recuperar a súa liberdade e chegar á casa da súa nai no monte galego —coa horta, a leira, a cociña e unha proxenitora que nada máis chegar lle pregunta se el xa xantara—, sente que unha pulsión interna o leva a converter todo ese «paraíso» rural nun inferno, provocando un novo incendio capaz de arrasar con todo.

Suscríbete para seguir leyendo