Anticapitalismo e comunismo

O 26 de decembro de 1991 anunciábase a disolución da URSS e, xa que logo, o fracaso da experiencia comunista, aínda que quedaban en pé as experiencias chinesa e cubana, a vietnamita e aínda algunha máis. Con todo, apenas uns anos despois, xurdían novas perspectivas: a primeira, o levantamento zapatista do 1 de xaneiro de 1994; máis tarde, o ascenso ao poder de Chávez e o movemento bolivariano; a «batalla de Seattle» a finais de novembro de 1999..., que semellaban ter superado o comunismo. Xurdía o movemento antiglobalización altermundista.

O colapso do comunismo

Durante o goberno de Gorbachev (1985-1991), que se caracterizou pola introdución de cambios significativos na xestión do poder político e na economía, na Unión Soviética, sucedéronse unha serie de acontecementos que levaron á súa disolución sen que o pobo soviético loitase pola continuidade. Era a mostra máis evidente do «fracaso» do comunismo como alternativa ao capitalismo e aos sistemas democráticos do «mundo libre», que levou á marxinalidade dos partidos comunistas occidentais.

A vía chinesa ao comunismo

É un tópico denunciar o carácter socialista da experiencia chinesa, sobre todo entre xentes de esquerdas. Non obstante, pódese sinalar que o xiísmo (2012-) representa o «socialismo con peculiaridades chinesas na nova era», que se fundamenta nas 14 perseverancias de 2017, coas que se pretende modernizar economicamente o país, garantir a protección social e a redistribución da riqueza (lémbrese que 600 millóns de persoas saíron da pobreza nestes anos de modernización), perseverar nos valores socialistas e garantir a plena soberanía do pobo chinés..

O xurdimento de novas experiencias «anticapitalistas»

O 1 de xaneiro de 1994 un grupo de guerrilleiros do Exército Zapatista de Liberación Nacional tomaban militarmente varios concellos de Chiapas (México) e facían pública a Declaración da Selva Lacandona, na que sinalaban que loitaban «polo traballo, a terra, o teito, a alimentación, a saúde, a educación, a independencia, a liberdade, a democracia, a xustiza e a paz». Abríase un novo horizonte de loitas.

Da súa parte, o 6 de decembro de 1998 gañaba as elección venezolanas Hugo Chávez, quen convocaba unha Asemblea Constituínte en 1999; os eixes desa nova Constitución son a xustiza social, a liberdade e a participación política da xente, a defensa da soberanía (antiimperialismo) e a defensa do patrimonio nacional (antineoliberalismo). Dalgún xeito a revolución bolivariana inspirou outras experiencias políticas exitosas: o movemento cidadán en Ecuador, o traballismo brasileiro da man de Lula da Silva, o movemento ao socialismo de Evo Morales en Bolivia... Todos eles cun factor común: o rexeitamento do modelo de globalización imposto pola OMC, o BM e o FMI en América Latina, polo que desenvolveron políticas desenvolvementistas (mesmo extractivistas), soberanistas e redistributivas, pero sen saír das marxes do capitalismo.

Neste contexto, no que o espertar de América Latina semellaba marcar o camiño a seguir, xa que mostraba unha nova forma de facer política, a dos movementos (municipalismo, indianismo, campesiño, antirracismo, feminismo, ecoloxismo, LGBTIQ+...), irrompe nos EEUU e mais en Europa o movemento «indignado», que expresaba o malestar fronte as políticas neoliberais que -despois de ensaiarse con éxito en América Latina nos anos 90-, comezaban causar estragos entre os segmentos máis precarizados das sociedades occidentais; non obstante, a expresión política deses movementos indignados (Syriza, Francia Insubmisa, Podemos...) mantívose dentro dos estreitos límites do capitalismo.

Quere iso dicir que non hai alternativa ao capitalismo? Se o rexurdimento da extrema dereita é a resposta, semella que non.

Suscríbete para seguir leyendo