Creatividade polos currunchos

Agora que talentos da máis diversa condición andan enfeitizados coa pandeireta na man, cómpre reparar no que se sempre se obvia. Rosa e Adolfina Casás, dúas das artistas significadas este ano pola Academia Galega co Día das Letras, nunca subiron a un escenario. Nin sequera chegaron a ter unha pandeireta en propiedade. Adoitaban acompañar as cantareiras cun prato e un coitelo. Mais a súa arte emocionou á musicóloga Dorothé Schubarth dun xeito definitivo. Na marxe das marxes, lonxe da atención dos medios, ás veces agarda a marabilla.

Mulleres tocadoras das aldeas, referente maior da música galega contemporánea, até hai unhas poucas décadas absolutamente invisíbeis.

Velaí Eva Castiñeira, tamén distinguida co Día das Letras, de Agranzón, Muxía. Traballou na Coruña na limpeza doméstica. Nunca estivo integrada en grupo ningún. Nunha excursión da asociación veciñal O Loureiro de Visma botou a viaxe toda a tocar na pandeireta. Por casualidade, Martín Fernández Maceiras, directivo da discográfica Ruada, viaxaba nese autobús. Uns meses despois as pezas de Eva Castiñeira apareceron no disco Recolleita, volume I (1981). Só subiu unha vez a un escenario. Coa súa irmá Engracia foi convidada por Milladoiro a cantar nun concerto no Pazo dos Deportes da Coruña.

«As rapazas da Coruña / non é unha que son todas, / botan dous pares de media / pra facer as pernas gordas».

Actuación especialmente feliz, porque a melodía desta cantarea foi adoptada polo gran repentista Pinto d’Herbón e por iso, hoxe, todo o movemento da nova regueifa segue a improvisar ao son da «Danza» de Eva Castiñeira.

Nese disco, Recolleita,volume I, producido por Pablo Quintana, as gravacións de Eva vanse intercalando coas pezas -violín e voz – doutro artista extraordinario: Florencio dos Vilares. Un fito na historia da literatura occidental: coetáneo noso, finou en 1986. O derradeiro cego andante que cantou coplas e romances de feira en feira, antiguísima tradición que nos remite directamente ao propio Homero.

Outra gravación histórica -apoteose da canción popular- naceu tamén da casualidade. E foi no centro de Vigo. Andaba pola cidade un estudo móbil da discográfica Movie Play, o xornalista Xerardo Rodríguez comentou que na taberna da Viúda cantaban moi ben. Alí foron e alí rexistraron as cantareas do fato de amigos que ese día puideron ir tomar as cuncas: Esta gravación -unha única toma- ía converterse no primeiro disco de A Roda (1977). Tal foi a súa repercusión que a estes seareiros da Viúda non lles quedou máis remedio que constituírse formalmente como grupo. A Roda, os auténticos Dubliners galegos. Directamente da taberna ao vinilo. Referente maior da canción do pobo.

Axiña chegou a competencia: Campana de Pau, outro grupo de amigos cantadores, expresión máxima da tradición tasqueira de Noia. Mais competencia só discográfica, porque, malia as múltiples propostas de actuación, Campana de Pau nunca puido subir a un escenario. O seu espazo natural era a taberna. Todos cantaban moi ben, mais ningún sabía tocar un instrumento. Foi outro de Noia, Rodrigo Romaní (de Milladoiro) quen oficiou de produtor e buscou os músicos que os acompañaron na gravación.

Case sempre inadvertida polo mundo académico -porque non quere ou porque non sabe- a creatividade popular agroma por todos os currunchos.

«Que fixeches Periquete, / tes cabeza de león, / quixeches tomar Saint-Pierre / estilo Napoleón».

Seguimos na taberna. Esta vez o Lionardo, enriba do porto da Coruña. Alí escoitei hai anos esta repichoca. Fala da celebración dunha marea prodixosa de bacallau. Foi composta polo maquinista Blache -de Baiona- na propia illa de Saint-Pierre. Porque nos anos sesenta -aínda que ningunha antoloxía da poesía popular se decatou- tamén se cantaba en galego pola banda de Terranova.

Suscríbete para seguir leyendo