De voz en voz, de boca en boca

Se nos contan hai trinta anos como sería hoxe a realidade da música tradicional do país, probablemente non dariamos creto. Se daquela nos relatasen que viría ocupar o lugar que hoxe ocupa e que se transformaría no motor principal de tantos proxectos desta terra, quedariamos abofé que ben sorprendidos. Falamos de transmisión cultural pura e directa, de música e oralidade collidas da man e que son testemuña absoluta do seu tempo pero tamén base para ser a ferramenta indispensable da cultura e música do noso presente.

Xa no século XIX a intelectualidade galega comezou a sentir a necesidade de recoller e documentar as músicas e os bailes da nosa xente maior poñendo en valor todo o que nos podían achegar antropoloxicamente falando pero tamén, e loxicamente, como ben cultural e musical, mais cómpre deixarlles á musicoloxía e mais á xente que a entende ben, e a estuda, facer ese percorrido xeneroso e cargado de argumentos para chegar a este presente con todo o coñecemento preciso para entendermos quen somos e de onde vimos musicalmente falando.

Para poñerlle nome e apelidos a todo o acontecido e para comprender tamén que a propia natureza da música tradicional fixo que xermolara e se mantivese viva ao longo dos anos de portas para dentro, ao carón das lareiras, nos lavadoiros, nas hortas, nas xuntanzas familiares e festas e nos círculos máis pequenos onde sobreviviu de voz en voz e de boca en boca nunha rede humana, social e fundamentalmente feminina que funcionou como o mecanismo dun reloxo.

Nós podemos lembrar todo o que pasou a partir daqueles anos oitenta, ou incluso un pouquiño antes con toda a efervescencia nas recolleitas, con xente como Antón Santamarina e Dorothée Schubarth achegándonos o Cancioneiro Popular Galego e na, cada vez máis, sólida idea de que o gran patrimonio da nosa tradición oral e musical recaía nas mans e nas gorxas das nosas mulleres e que a pandeireta era definitivamente o instrumento fundamental.

Con Cantigas e Agarimos, Cantigas da Terra, Brincadeira, Fiadeiro, Toxos e Flores, Ruada, Aturuxo, Raigañas de Cerqueda, Eidos, Xacarandaina, Arume, Xiradela, Donaire… entre outras agrupacións e asociacións, comezaba a medrar unha ondada de interese, cariño e sobre todo activismo tradicional que a cada día e a cada ano sería maior até chegar a onde hoxe estamos. Así chegamos á propostas que, alén de recuperaren, de creren e referenciaren a nosa música tradicional, foron capaces de poñela nos escenarios máis contemporáneos e en discos que chegaron a miles de reproductores.

Cantareiras viguesas, habelas, hainas

Leilía ou Mercedes Peón, por citarmos proxectos concretos, atinxiron abrir esas portas e poñeren a pandeireta, a riqueza da lírica tradicional e mais o poder feminino nunha situación nunca antes vista e enchendo de poderosos argumentos moitos dos escenarios máis referenciados da escena folk e world music. Xa nestes anos vinte do novo século, vemos como grupos como Tanxugueiras ou Fillas de Cassandra, outra vez en feminino, revisan a nosa música levándoa de novo á contemporaneidade máis candente.

A Real Academia Galega acordou adicar o Día das Letras Galegas deste ano ás nosas pandeireteiras e á nosa oralidade musical máis popular. Mulleres deste país que ao longo de tantos anos conservaron a nosa música viva e que merecen abofé todo o noso respecto e admiración. Cantareiras nosas que foron e son alfaias culturais e sociais. Celebralas como protagonistas das nosas letras é de xustiza.

Suscríbete para seguir leyendo