Libros destacados da semana

Con uniforme elegancia

Fidelidades en tempos escuros

Oriana Méndez

A poesía de homenaxe é unha tradición antiga, nobre e complexa. Por veces alumea —como en Todesfuge, de Paul Celan, onde o trauma vibra e a linguaxe se reconfigura—; outras, cristaliza —como o célebre In Memory of W. B. Yeats, de W. H. Auden, que converte o homenaxeado nun faro simbólico e duradeiro para o acervo común. A árbore desvelada, de Xavier Seoane, sitúase máis ben nesta última liña: unha proposta clásica e coidada, sustentada nunha forma de entender a poesía como arte da memoria e da palabra celebrativa. Nas súas cinco seccións, que conforman unha sólida e coherente arquitectura, o libro traza un percorrido de longo alento a través de escritores, artistas plásticos, lugares prezados ou territorios feridos pola guerra, que conforman a paisaxe vital e cultural do autor.

Na primeira parte, «Estirpe longa », asistimos ao encontro entre xeracións literarias, con poemas dedicados a figuras como Luís Seoane ou Rafael Dieste.

Seguidamente, en «Das fontes doutro verbo», o poema dialoga coas artes plásticas e o verso vólvese máis sensorial, coma no poema «Itinerarios», dedicado a Menchu Lamas, onde a sucesión de imaxes breves e brillantes reconstrúe unha coreografía mínima: «Collo / o hipocampo. // Ceibo / a libélula / da man». Na terceira parte, «Dunha estrela distante», a voz poética amplía o seu horizonte e achégase ao onírico e ao íntimo. Bashō, Burnett ou a evocación da paisaxe erótica nocturna («A túa blusa / brillaba como ardora / pola herba soñada») revelan a capacidade do autor para compoñer pequenas escenas de duración fráxil coma instantes trascendentes.

En «Latitudes da aurora», a viaxe volve á materia poética: Grecia, Praga, Berna ou o fiorde de Geiranger son territorios simbólicos nos que a experiencia se transforma en linguaxe limpa e escollida. Por último, «Do outro canto» asume un ton político e testemuñal que non deixa de procurar a beleza. En «Canción do palestino», a voz individual emerxe como cifra da dignidade dos vencidos: «Só teño pedras. A patria é dos outros».

Este mapa desvelado de dignas fidelidades non abandona o ton medido e a precisión formal; porén, o verso evocador rara vez é inquietante e a transformación que ansiamos na experiencia poética fica, en ocasións, mitigada por unha elegancia uniforme. Hai, con todo, recorrentes momentos en que a imaxe toma corpo e estremece; son esas as fendas que alumean.

A árbore desvelada (2025)

Autor: Xavier Seoane

Editorial: Kalandraka

Precio: 15 euros

Referente LGTQ+

Poética e desgarrada

Estro Montaña

James Baldwin foi autor dunha obra na que abrollan a preocupación pola discriminación racial, a identidade e a desigualdade. En 1956 publicou O cuarto de Giovanni, que a censura española cualificou de «novela de un furibundo homosexual» e de «engendro para solaz y recreo de mentalidades psicopáticas». En Estados Unidos, a súa aparición, despois de ser rexeitada por varias editoriais, creou grandes debates pola súa exploración da homosexualidade (tamén da bisexualidade) e da identidade, que desafiaban o conservadorismo dunha sociedade que non aceptaba o desafío das normas sexuais e raciais. Mellor recepción tería entre os intelectuais en Francia, país no que Baldwin escribiu a novela e que xa contaba coa prosa provocadora de Jean Genet.

Será no París bohemio de posguerra onde David, o complexo protagonista, se debaterá entre a súa relación con Hella, á que lle fixera unha proposición de casamento, e Giovanni, un camareiro italiano, que coñecera unha noite de xolda. O romance con este saca á luz os seus fantasmas, as dificultades do amor homosexual nunha sociedade que castiga as diferenzas, a imposibilidade de harmonizar o seu desexo coa masculinidade e os sentimentos de culpa.

Cun estilo poético e desgarrado, Baldwin transmite con eficacia a angustia existencial dos personaxes, explora o medo a vivir un amor con plenitude e consigue escribir unha novela que co paso do tempo converteuse nun referente da literatura LGTQ+.

O cuarto de Giovanni (2024)

Autor: James Baldwin (trad. Celia Recarey Rendo)

Editorial: Irmás Cartoné

Precio: 15,50 euros

Unha experiencia artística completa

Lección de perseveranza

María Navarro

Voglio andare senza rotelle! é o título orixinal que Xosé Ballesteros traduce para o galego como Quero andar sen rodiñas!, un volume destinado aos primeiros lectores e cuxo autor, Tobias Giacomazzi, concibe na súa totalidade, de modo que texto e ilustracións constitúen unha experiencia artística completa na que palabra e imaxe se integran perfectamente acadando unha profundidade narrativa e un control creativo excepcional no que o trazo e a cor veñen a ser unha extensión natural da palabra escrita.

Se acompañamos a Rino no seu pensamento, o lector terá claro o desexo do protagonista de andar en bicicleta coma os adultos, sen rodiñas, e arguméntao botando man de exemplos que ten ao seu redor: o señor Renato vai nela a mercar o xornal, a señora Adela leva a compra, o avó Gregorio desprázase nunha bici moi especial ou o carteiro Laureano reparte o correo a gran velocidade, aínda que tamén se serve doutras referencias históricas e deportivas ata que acada aquilo que tanto anhelaba.

O texto breve, a palabra precisa e a estrutura sintáctica repetitiva converten o volume nunha estupenda lección de perseveranza que, unido á atractiva proposta plástica que se serve de animais para representar tipos sociais, permitirá aos receptores tomar como modelo a Rino pola afouteza que amosa mesmo en momentos complicados e pola sinxeleza coa que se expresa cando algo lle interesa, o que proporcionará, sen dúbida, unha base sólida que os axudará a desenvolver habilidades para futuras lecturas.

Quero andar sen rodiñas! (2025)

Autor: Tobias Giacomazzi (trad. Xosé Ballesteros)

Editorial: Kalandraka

Precio: 16 euros

Influencias e imitacións

Da falta de orixinalidade

Héitor Mera

Cal é a diferenza entre a influencia dunha obra noutra e a imitación? Pregunta procedente para iniciar esta recensión. A resposta, coido eu, é que no primeiro caso, as influencias non eximen de orixinalidade e personalidade á obra que asome de xeito natural aquilo que a poida enriquecer. Polo contra, a segunda opción implica que non hai ningunha das virtudes daqueloutra que se imita.

As influencias son habituais e normais. Hai críticos literarios que gozan buscando referentes e influencias nas obras que analizan. Non en balde un escritor/a non é un conxunto baleiro que se vaia enchendo. O problema é cando alguén pretende facer o xa feito en todos os ámbitos posibles e o pretende pasar por orixinal e mesmo rompedor. Isto é o que pasa dun xeito evidente con G. É unha imitación da obra de Calros Solla.

Les o poemario e quedas abraiado non só pola intención de facer poesía visual, xogar co dobre sentido das palabra ou buscar a ironía mesturada co humor propias das retrónicas de Solla; é que mesmo neste libro se copia a tipografía e estética que coñecemos de libros como ReGaliza e outras chuches, O libro das reclamacións ou a xa distante no tempo Cerdedo in the Voyager I.

Tal é o dislate que mesmo o prólogo indirectamente se ve afectado. Este, a cargo de X.M. Álvarez Cáccamo, e deixando claro que o prologuista non ten culpa ningunha, analiza con solvencia o que ten diante. Fala de influencias posibles como as de Gómez de la Serna, analiza rigorosamente cada parte do poemario -neste sentido, dicir que Cáccamo é un prologuista dado a aplicarse con fondura- , mais esas conclusións ás que chega, ese ton co que nos inicia no poemario de Cousillos asemella, inevitablemente, á recensión que no seu día deixou escrita Armando Requeixo sobre ReGaliza e outras chuches no ano 2013. Dous autores que semella que falan sobre a mesma obra e o mesmo autor, distanciados polo tempo, unidos pola imitatio deste G que, independentemente de calquera outra consideración e aos meus ollos, queda sentenciado. O lector avezado sacará as súas conclusións.

G (2025)

Autor: Diego Cousillas Novo

Editorial: Laiovento

Precio: 14,20 euros

Suscríbete para seguir leyendo