Descubre un dos templos máis antigos de Galicia: rodeado de natureza e con influencias mozárabes

Forma parte da comarca de Terra de Melide xunto cos concellos de Sobrado, Santiso e o propio Melide. Toques destaca polas súas paisaxes, a súa natureza, os seus ríos, bosques e montes onde se localiza unha rica e variada flora e fauna. O corenta por cento do seu territorio está incluído na Rede Natura 2000, por iso goza de recunchos únicos nos que asoman a arte e mas a historia, como ocorre na igrexa de Santo Antoniño, unha xoia románica dunha soa nave situada á beira da fervenza do mesmo nome, que en tempos cruzaba polo antigo cenobio que alí había. Ubicado nunha paraxe privilexiada, sitúase na parroquia da Capela, a sete quilómetros da capital municipal.

O templo é o principal vestixio do mosteiro benedictino, cuxa fundación data cara ao século X. San Antoniño está considerada unha das primeiras evidencias da chegada da regra de San Bento a Galicia. A primeira vez que aparece documentado é o 23 de febreiro de 1067, cando consta que o rei García (1065-1071 e 1072-1073) realizou unha doazón. Tivo máis privilexios no tempo, como os concedidos por Afonso VI de León en 1077, que consolidaron o seu poder económico e espiritual. Mantivo o seu esplendor durante varios séculos, ata que en 1515 foi incorporado ao cenobio compostelán de San Martiño Pinario por unha bula de León X (1513-1521), e así permaneceu ata o final da súa existencia, pasando de ser abadía para converterse en priorado. A partir de entón hai escasa información do lugar, que foi perdendo relevancia co tempo. Cara a 1750 tan só un frade e catro criados habitaban as dependencias monacais, e a igrexa converteuse en parroquia a cargo do cura de Santa Mariña de Brañas. Tras a Desamortización, as súas dependencias acondicionáronse para diversas actividades, mesmo cunha fábrica de cravos na contorna, que durou pouco, apenas catro anos. Na segunda metade do século XIX ampliouse o espazo da igrexa ao derrubar o muro dos pés.

O templo presenta unha soa nave que desemboca nunha cabeceira rectangular. A súa estrutura combina elementos prerrománicos e románicos, evidenciando influencias visigodas, asturianas e mozárabes. A ábsida ten unhas dimensións máis pequenas que a nave principal, característica que achega a igrexa ás construcións de tipo prerrománico. Unha das curiosidades de Santo Antoniño ao exterior é a gran diferenza entre os bloques de pedra utilizados na súa construción, tanto no tamaño como na cor, como tampouco é homoxénea a súa disposición, polo que o edificio debeu experimentar cambios e reutilizacións de pezas en diferentes épocas.

(Aquí podes visitar o templo virtualmente)

Na parte superior dos muros laterais obsérvase unha decoración con arcos de medio punto de tipoloxía lombarda, feito que os expertos relacionan coa influencia do Camiño de Santiago. Por encima deles esténdese unha fileira de ladrillos a modo de dentes de serra, rematados nunha cornixa con decoracións a base de formas vexetais que lembran o estilo visigótico. Xa no interior, destaca o arco triunfal e mais os capiteis decorados con motivos xeométricos. A cabeceira está cuberta de pinturas murais cuxa datación máis primitiva corresponde ao primeiro terzo do século XVI, de estilo renacentista. As restantes corresponden ao XVIII. Outras pinturas peor conservadas aparecen nas paredes norte e sur.

A xoia do conxunto é o Calvario gótico ou de transición a gótico, coa figura central de Cristo e a ambos os lados a Virxe e San Xoán en madeira policromada. No século XV engadíronse os frescos que foron restaurados en 2015, o que lles devolveu o seu esplendor orixinal e permite apreciar a riqueza iconográfica da época.

Santo Antoniño foi declarada Ben de Interese Cultural en 1994, testemuña do legado benedictino en Galicia e un exemplo único de fusión de estilos artísticos e arquitectónicos altomedievais, situada xunto ao Camiño Primitivo.