Poesía popular e labrega

Conta a lenda que o nome de Chantada xurdiu cando o Demo ía de camiño coa nai ao lombo e ela non facía máis ca roñar e roñar. Enfadado, o Maligno tirou con ela ao chan e díxolle «aí te quedas chantada». A nai demoníaca non quedaría «chantada» no lugar, pero si está ben «chantada» nos chantadeses a inspiración poética e a poesía popular. E usamos «chantadés», o xentilicio recomendado polo estudoso Xosé Henrique Costas, aínda que no dicionario da RAG só vén «chantadino». A comarca de Chantada é rica en produtos agrícolas e tamén conta con tres poetas labregos, un por cada un dos concellos que a conforman: Ana Vila Portomeñe (Taboada), Paco Ledo (Chantada) e Emilio Álvarez González (Carballedo).

Ana Vila Portomeñe

Ana Vila ten 55 anos e naceu na parroquia taboadesa de Meixonfrío. Vive do traballo de gandeira e labrega. Cando vai coas vacas ao prado, mentres elas pacen a poeta vai anotando nun caderniño os versos que lle veñen ao maxín. Mellor «locus amoenus» non pode haber para unha poeta popular. Por ser muller entendida en vacas xa foi chamada varias veces como xurado no concurso «Miss Vaca» do programa Luar da TVG. Acáelle moi ben o título de «poeta labrega». A nosa autora ten catro libros de poemas (un en castelán) e o último é Sentidos nunha aldea (2019) que está escrito a man. Ten colaborado en multitude de eventos e en varios libros colectivos. Os seus son poemas dunha muller labrega e galega que nos di:

«Muller de aldea, / muller labrega, / son as túas mans / agarimo da terra».

Emilio Álvarez González

Nacido en Trasar de Carballo (moi cerquiña do famoso Carballo de Cartelos) no ano 1954 e finado en 2008. Estivo no Seminario de Lugo e fixo estudos en Maxisterio. Comezou na lingua na que aprendeu a escribir, o castelán (Caminos al atardecer, 1974), mais axiña se atreveu coa súa lingua natal, o galego (Albas de primaveira, 1981).

O Emilio ía coas vacas para o prado dos Currás e tamén levaba con el un caderniño no que ía anotando os versos que lle viñan á cabeza. Facendo estrema estaba o noso prado e miña nai, mentres velaba as vacas, levaba outro caderniño no que ía anotando as frases que lle xurdían -editadas en «Fraseoloxía e paremioloxía de Pilar Guerra (Trasar, Carballedo, Lugo)», Cadernos de fraseoloxía galega, 2010-. Un día abeiraron (moscaron) as vacas e a libreta do Emilio quedou tirada no camiño, colleuna a mamá e agora eu conservo como bens prezados da miña biblioteca os manuscritos dos dous labregos que escribían no prado dos Currás de Trasar.

Son poemas escritos no seu galego popular do sur de Lugo: «Naceche pa ser aire, / pa ser vento, / pa ser flor solitaria dos campos / que acarician silenzo / as maus da soedade».

Paco Ledo

Francisco Ledo López, de 72 anos e nado na parroquia de Mariz, tamén é poeta e foi labrego e gandeiro. No seu caso podemos engadir o de «poeta ribeirao» pola querenza que lle ten á paisaxe chea de muras e cepas, agora coñecida como Ribeira Sacra. Ademais exerce decote de «recitador», sempre está presto para acudir cos seus versos alí onde o chaman.

Leva cinco poemarios publicados e dúas pezas de teatro. No primeiro, Poesías dun labrego, xa deixa claro o que el se sente. O último, Nos portelos da memoria, está ilustrado por Lomartí e ten un prólogo do ilustre chantadés Xosé Lois García. Tamén publica na Internet co pseudónimo de «Martín do Pacio». É a súa unha poesía popular e labrega na que recrea con moita musicalidade as terras e ribeiras da súa paisaxe: «Nunha contorna labrega / con vides por bandeira, / dunha namorada albada / branquexan as cerdeiras».

Trátase, polo tanto, de tres poetas labregos, da labranza ou mesmo vaqueiros e autodidactas, non son profesores nin funcionarios ou xornalistas e móvense fóra dos círculos que gobernan as nosas letras; tres poetas do pobo galego.

A serra do Faro, por unha banda, e mais o río Miño pola outra veñen agarimar os versos en galego destes tres vates populares que nos regalan a súa poesía: «Quen vai a Chantada nunca vén sen nada», di o refrán.

Suscríbete para seguir leyendo