Arredor de 'The Room Next Door'

Almodóvar e o que ninguén quere mostrar

Fotograma de «The Room Next Door».

Fotograma de «The Room Next Door». / Arquivo

Avelina R. Gil

Son máis de dúas décadas as que nos separan daquel emocionado grito -Peeeedrooo!- co que Penélope Cruz puxo en pé todos os amantes do cinema. Eran as seis da madrugada, hora española, do 26 de marzo do 2000 cando Almodóvar subía ao estrado e recibía da actriz o seu primeiro Óscar. Un director que tivera a ousadía de filmar chuvias douradas, de mostrar a inconmensurabilidade de Carmen Maura, de nos familiarizar con prostitutas, drogaditos e homosexuais en diálogos picantes e nunhas escenas tan provocadoras como conmovedoras.

Falarlle del a un cinéfilo cultivado equivale a escoitar inevitabelmente que os seus filmes perderon o antigo fulgor, que nas súas imaxes actuais resulta difícil atopar aquelas secuencias iniciáticas, labirínticas, encantadoras e deliciosamente perversas. As paixóns arrebatadas que a súa arte conseguía instalar no corazón do espectador foron perdendo forza até esvaeceren. Tamén se eclipsaron as historias en estado de profundo sufrimento, de revolta impotente nun país que deixara atrás a ditadura. En definitiva, que a súa cámara xa non posúe o vigor para se abalanzar, exaltada polo amor, sobre a lágrima pendurada dun rostro que nos mira fixamente. E todo isto a pesar da reputación que lle outorgan os últimos premios en Venecia e Donostia.

The Room Next Door non supón unha excepción á filmografía do cineasta manchego. Nun sentido profundo, continúa sendo fiel ao melodrama. Isto é, á representación desas vivencias traumáticas do pasado que sempre nos removen o presente. No seu universo particular non hai cabida para o esquecemento. Mais Almodóvar agrega a todo o anterior a velocidade das emocións primarias que nos sacoden e unha cadencia regulada pola música de Alberto Iglesias. Con referencia ao guión, abondaría con reparar no modo en que a personaxe de Ingrid (Julianne Moore) se deixa convencer -a forza de razoamentos ambiguos e subtís- por unha antiga historia de amizade (as dúas protagonistas foran compañeiras na Universidade). Martha (unha magnífica Tilda Swinton), enferma de cancro, pretende que Ingrid a acompañe durante os seus derradeiros días de vida. Aquel corpo de correspondente que sobrevivira a tantas guerras, xace agora á espera dunha decisión persoal irremediábel.

O debut en lingua inglesa do realizador procura, ante todo, descolocarnos, pór en xaque a nosa percepción da distancia no cinema. A distancia entre os idiomas, entre as culturas, entre as personaxes, entre as personaxes e a cámara e, por último, entre a cámara e nós. Distancias todas elas imaxinarias se temos en conta a planura das pantallas. A partir da escenografía -coidada até o máis mínimo detalle de cor e forma- tenta conscientemente xogar coas figuras e os seus significados. O fondo sobre o que se moven as personaxes será o que nos dea as chaves do que realmente está a suceder. Unha especie de acción sen movemento, de campo de batalla do que tan só escoitamos os ecos sen chegar a ver nada. Por iso mesmo a cámara case non se despraza ou faino con serea lentitude. Semella como se o realizador pretendese lembrarnos a imposibilidade de mostralo todo.

O lanzamento de Almodóvar cara a un novo tipo de aventura fílmica incomoda a parte do seu público. Até agora a súa liberdade como habilidoso demiurgo, cuxos malabarismos cativaron a medio planeta, semellaba non ter fin. Con The Room Next Door, por primeira vez, desaparece o aparato e fican as persoas. Hai unha historia á que abrazarse e dúas personaxes que camiñan unidas.

Cando remata o filme, cando unha xa está cansa de buscar os porqués, cando xa conseguimos aceptalos, comeza a nevar. Que resta do que vemos?: a ominosa imaxe do vacío, a perturbadora chegada da neve, a súa tenaz persistencia, a presenza orgánica deste elemento que nos lembra o que ninguén quere lembrar.

Non me chames musa!

Ás veces pregúntome que pasaría se todas as «denominadas» musas do cinema desaparecesen das filmografías dos seus respectivos directores. En plural e masculino. Que sería de Mujeres al borde de un ataque de nervios (1988, Pedro Almodóvar) sen Carmen Maura ou de Madame Bovary (1991, Claude Chabrol) sen Isabelle Huppert?

Nunha ocasión o escritor Gustave Flaubert referiulle ao seu amigo Hyppolyte Taine que el se metía de tal xeito na pel das súas personaxes que un día, cando escribía a frase «estáballe dando un ataque de nervios», comezou a sentir fortes palpitacións e un malestar tan intenso que se puxo a berrar como un poseso.

Probabelmente a culpa a teña o vocabulario e non as imaxes. Falamos de planos, de montaxe, de focalizacións e de musas como se o tempo non transcorrese e a nosa mirada fose sempre a mesma. Hai xa moito que as mulleres redefiniron o seu espazo dentro da industria cinematográfica. É hora de fixar uns novos principios que borren os discursos vetustos, señores! Sen Carmen Maura, sen Isabelle Huppert e moitas outras, o cinema estaría cheo de directores, pero sen vida.

Suscríbete para seguir leyendo

Tracking Pixel Contents