Cinema
Beleza ‘made in’ Hollywood
...E Deus e o cinema crearon as mulleres fermosas
Gina Lollobrigida e Yul Brynner en 'Salomón e a raíña de Saba' (1959). / Joaquim Ventura
O centenario do nacemento de Ava Gardner e as recentes desaparicións de Gina Lollobrigida e de Raquel Welch invitan a reflexionar sobre os canons de beleza na historia do cine.
Despois do clasicismo grego e romano, coa Venus de Milo como escultura canónica, a representación da beleza estivo ausente ata o Renacemento. Daquela xeira, a figura humana -nomeadamente a feminina- apareceu nas artes coma modelo estético, frecuentemente asociada a persoeiros mitolóxicos ou bíblicos. No caso dos nus de mulleres, Botticelli foi pioneiro con O nacemento de Venus, e Tiziano fixo o primeiro integral coa Venus de Urbino. Co Barroco (velaí Rubens e As tres gracias), mudou o canon feminino e tamén o atrevemento.
Mary Pickford.
Pero a contemplación das obras que seguiron era privativa dos propietarios ata a aparición da fotografía e non se fixo popular ata a chegada do cine. Xa desde a etapa silente houbo unha democratización do acceso ao goce da beleza. Apareceron as primeiras lexións de seareiros (elas, por unhas razóns; eles, por outras) das actrices. A potencia da industria de Hollywood levou a que esta admiración fose, tal vez, a primeira mostra de globalización. Actrices como Mary Pickford (“a noiva de América”), Gloria Swanson ou Mae West tiñan tanto ou máis éxito que os seus homólogos masculinos (Rodolfo Valentino ou Douglas Fairbanks, por exemplo). Entre as actrices que seguiron a triunfar no cine sonoro teríamos a Greta Garbo, como símbolo de beleza serea (en Ninotchka, de 1939, a noticia era que ría), ou Marlene Dietrich, de atractivo frío e andróxino, propio de muller fatal. Entre nós, e a distancia, estarían Imperio Argentina, Raquel Meller ou Concha Piquer.
A autocensura dos produtores de Hollywood (código Hays, 1934) limitou a faceta non estritamente dramática das actrices, cuxa mostra principal podería ser a Scarlat O’Hara (Vivien Leigh) de Foise co vento (1939). Pero a expansión da industria e mais o papel que as mulleres pasaron a xogar despois da Segunda Guerra Mundial, trouxeron a aparición de papeis femininos como mitos sexuais. Así, Rita Haywoorth en Gilda (1946) ou tras facer de secundaria en A xungla de asfalto (1950), un clásico do cine negro, a consagración de Marilyn Monroe (Niagara, 1953; Bus Stop, 1956) como -sen dúbida- a principal icona sexual do século XX.
Ava Gardner, en 'Tivoli' (1954).
Un perfil que participaba do arquetipo establecido xa uns anos antes polas chamadas pin-ups, as modelos con curvas xenerosas que aparecían en calendarios e que a partir de 1953 popularizou a revista "Playboy". Foi a xeración das Jane Russell ou Veronica Lake, retratada pola ilustradora Zoë Mozert, pin up ela mesma. Pero transcendendo a dimensión erótica, ninguén simbolizou a excelencia estética como Ava Gardner en películas inesquecibles: Venus era muller (1948), Mogambo (1953) ou A noite da iguana (1964). Claro que en paralelo estaba o modelo de beleza contida con actrices como Ingrid Bergman, Grace Kelly, Lauren Bacall ou Elizabeth Taylor.
En Europa, a partir de 1945 conviviron os modelos de beleza exuberante e limitado. No primeiro caso teríamos a italiana Gina Lollobrigida (A muller máis bela do mundo, 1955) ou Brigitte Bardot (...E Deus creou a muller, 1956); no segundo -posiblemente con maior solvencia dramática- estarían Anna Magnani (Roma, città aperta, 1945), Sophia Loren (Unha xornada particular, 1977), Audrey Hepburn, Catherine Deneuve ou Claudia Cardinale (O Gatopardo, 1963).
Brigitte Bardot. / Joaquim Ventura
Coa liberación moral dos sesenta, o modelo cambiou e fíxoo con Raquel Welch (“o corpo”) e Hai un millón de anos (1966), e a moda das “rapazas Bond” (Ursula Andress, Grace Jones). E en paralelo ao aumento do porno, o cine pasou a integrar o erotismo explícito: Sylvia Kristel (Emmanuelle, 1974) ou Corinne Cléry (Histoire d’O, 1975).
A integración do erotismo no cine comercial supuxo que as actrices deixasen o papel de sex symbols malia os nus explícitos. E así chegamos ao cambio de século con actrices que malia a súa beleza, non precisan máis que solvencia dramática: Kim Bassinger, Scarlet Johansson, Catherine Zeta-Jones, Sharon Stone.
Glenn Close, Chus Lampreave e Bette Davis. / 919039361464473
Fronte ás actrices que compren con creces os estándares de beleza, aqueloutras que escapan deses parámetros tamén teñen cabida no cine. Non sempre en papeis protagonistas senón en secundarios asociados a personaxes negativos, cando non abertamente tóxicos. Unha excepción podería ser Rossy de Palma, unha das “rapazas Almodóvar” por antonomasia.
Sen saír do cine español, cabería salientar dúas feas clásicas de noso: Lola Gaos e Chus Lampreave. Ambas rexentaban a pensión onde se refuxiaba Adela Castro (J. L. López Vázquez) en Mi querida señorita (1971) e a primeira era Martina, a nai tiránica de Furtivos (1975).
Hollywood tamén soubo integrar actrices que escapaban dos ideais estéticos dominantes, moi especialmente en papeis de mulleres decadentes. Un bo exemplo sería Bette Davis no papel de Jane en Que foi de Baby Jane? (1962) e o calvario que lle fai pasar á súa irmá Blanche (Joan Crawford); ou polos papeis de Antebellum en Jezebel (1938), premiado cun Óscar, e dunha muller perversa en Madame Sin (1972).
Outro rol de muller decadente e nos antípodas da beleza foi o que tivo -a maneira de autoparodia dramática- Gloria Swanson, unha das grandes do cine mudo, en Sunset Boulevard (1950) no papel de Norma Desmond, rexistro que Glenn Close (unha “fea” recente) representou nun musical en 1995.
Suscríbete para seguir leyendo
