Desde Alxeria para o mundo

O raï, patrimonio da humanidade

O cantante de Raina Raï, cunha vista xeral da cidade de Orán (Alxeria) ó fondo.

O cantante de Raina Raï, cunha vista xeral da cidade de Orán (Alxeria) ó fondo. / Arquivo/FDV

Se hai unha manifestación artística común a todas as culturas, esa é a música. Non hai grupo humano que non teña presente unha manifestación musical nas distintas facetas da vida: festas, celebracións, rituais da morte, relixión... Desde que a UNESCO estableceu o patrimonio inmaterial da Humanidade, diversos estilos musicais foron incorporados a esta categoría. Así, o flamenco (España), o fado (Portugal), o tango (Arxentina e Uruguai), os mariachis (México), a rumba cubana, o merengue dominicano, a isopolifonía albanesa, o vallenato colombiano ou o chamamé arxentino.

Agora vense de engadir a elas o raï, a música popular de Alxeria que, a partir de ritmos tradicionais, desde comezos do século XX serviu de vehículo para expresar a crítica social ás estruturas ancestrais. Ao cabo, raï vén significar “opinión”. Coa obtención da independencia, o raï pasou da dimensión local en Orán, o seu lugar de orixe, a acadar unha difusión nacional. O obxectivo seguía a ser o mesmo, a crítica do pensamento vello.

Os artistas de raï empregaban un dobre rexistro tradicional: o oficial, en vodas, festas relixiosas locais, circuncisións; e mais o irreverente, limitado a tabernas e cabarés. A estrutura da crítica era similar: o cantante dirixíaa a el mesmo e a partir diso emitía a súa opinión verbo do que lle dicía que lle pasaba. Desde as súas orixes beduínas, foi a época dos clásicos: Cheikh Abdelkader, Cheik Abedelmoulah, Cheika Remitti. Coa expansión cara ás zonas urbanas tamén se incorporaron influencias foráneas. Os novos artistas comezaron a incorporar á instrumentación tradicional outra nova (sintetizadores, batería, baixo, trompeta, saxo) e pasou a fusións co rock, o punk ou o reggae.

DesdeAlxeriapara o mundo

Os integrantes do grupo Raïna Raï. / Arquivo

Nos oitenta chegaron os cheb (chaba para as cantantes), os “novos”: Cheb Hasni, Chaba Fadila, Cheb Khaled, Cheb Mami, Messaoud Bellemou ou grupos como Raïna Raï. A sintonía coas novas xeracións que non viviran a loita anticolonial levou a que o raï -malia as reticencias da vella garda independentista- saíse da clandestinidade e pasase a ser considerado música nacional: o goberno organizou o primeiro festival en 1985. Esta asunción aberta e colectiva -con letras que cantaban o alcohol ou a liberdade social- provocou que os grupos islamistas o rexeitasen.

Pero esta dificultade provocou en paralelo que o raï pasase a Francia. Os mozos de ascendencia alxeriana atoparon nel unha vía de identidade fronte ao uniformidade que a antiga metrópole quería impoñerlles. E foron estes colectivos os que renovaron non só o estilo senón a lingua de expresión. Descoñecedores en moitos casos do árabe ou do tamazight, incorporaron o francés, circunstancia que fixo que a mocidade francofalante accedese tamén ao raï.

Un bo exemplo desta dobre fusión é o grupo Zebda, formado na cidade occitana de Tolosa en 1985. Liderado por Magyd Cherbi, ben axiña colleu un compromiso social. O propio nome do grupo, “manteiga” en árabe, fai referencia ao alcume despectivo en argot francés, “beur”, empregado para referirse aos magrebís, homófono de manteiga en francés (“beurre”). No seu disco Le Bruit et l’Odeur (1995) contestaron unhas palabras de Jacques Chirac sobre o ruído e mais os cheiros xerados polos magrebís que “amolaban os traballadores franceses”. Coma espello deles, os Raïna Raï, grupo formado en París en 1980 con músicos procedentes de Sidi Bel Abbes, entre eles o guitarrista Lotfi Attar, auténtico elo cos clásicos do xénero.

Pero o nomeamento ten tamén os seus escuros. Ademais da disputa con Marrocos polas orixes do raï (que repetía a do cuscús antes da presentación conxunta en 2020), algúns artistas de raï foron asasinados por comandos supostamente islamistas, como foi o caso de Cheb Hasni (1994) e Abdelkader Alloula e Rachid Baba Ahmed (1995), se ben hai sospeitas que detrás desas mortes poderían estar elementos das forzas de seguridade. En calquera caso, o centro que desde 1997 levaba o nome de Ahmed perdeuno en 2011 cando foi utilizado como Centro Internacional de Prensa. Unha amnesia oficial en definitiva que agora pasa a ser lembranza utilitaria.

Suscríbete para seguir leyendo

Tracking Pixel Contents