A guerra pola independencia de Grecia foi o primeiro conflito moderno en favor dunha soberanía nacional contra o dominio estranxeiro e tamén o primeiro que espertou a solidariedade internacional en Europa. Dominados polo Imperio Otomán e Xénova e Venecia desde o século XV, os gregos gozaban dunha relativa autonomía. Ademais, boa parte das súas elites –xa que logo, os fanariotas de Istanbul- dominaban importantes sectores económicos e chegaron a ocupar cargos políticos, como voivodas de Moldavia e Valaquia. Porén, as zonas rurais da península estaban dominadas por terratenentes turcos, que explotaban a poboación coa axuda da corrupta administración otomá. Estes gregos das montañas tiñan o apoio maioritario dos cregos ortodoxos, contrarios á influencia musulmá.

Otón (1815-1876), primer monarca de Grecia.

Na segunda década do século XIX, diversos gregos que residían fóra do imperio formaron un grupo de inspiración masónica, a Filiki Eteria (‘Sociedade de amigos’), en favor da independencia grega. Un dos seus promotores era Dimitrios Ypsilantis, axuda de campo do tsar ruso, e principal representante da súa ala conservadora. A comezos de 1821 promoveu unha acción armada, para o cal procurou a axuda dos independentistas romaneses. Non obstante, estes consideraron a Ypsilantis, un fanariota, tan opresor coma os turcos e negáronlle o apoio.

Monumento á independencia grega.

Fracasada a primeira acción armada dos irredentistas, os turcos exerceron unha brutal represión contra a poboación grega de diversas cidades. A maneira de resposta, o 25 de marzo de 1821 o arcebispo de Patras, Germanos, chamou á guerra santa contra eles.

Os gregos obtiveron a primeira vitoria en Trípoli, no Peloponeso, o que lles deu unha base territorial para proclamar o novo estado. Pero ademais de contra os turcos, os independentistas loitaban entre eles: os que querían un estado á europea contra os que desconfiaban do apoio británico e francés. Este estaba acompañado, da súa parte, por un importante movemento de voluntarios en apoio da causa grega, os filhelenos ou amigos dos gregos (Delacroix, Hugo, Lamartine). Algúns incluso –como Lord Byron- viaxaron ata Grecia para organizar a axuda. Era un movemento que bebía dos ideais do Romanticismo e da idea da antiga Grecia, que pouco tiña que ver con aqueloutra de comezos do século XIX, dividida entre clans (kleftes) e partidas políticas.

Fronte a tal ofensiva, o sultán pediu axuda ao pachá de Exipto e conseguiu equilibrar a situación. Así e todo, Gran Bretaña estaba ben atenta a calquera movemento, incluso por parte de teóricos aliados como Francia ou Rusia. Unha escuadra anglo-francesa derrotou a flota otomá en Navarino, no Peloponeso, mentres que Rusia metía presión en Adrianópolis (Edirne en turco). Nesta cidade, situada na fronteira da Turquía europea e Bulgaria, asinouse en 1829 o tratado de paz polo cal Grecia obtiña a súa independencia, situación que foi plena en 1832 cando o príncipe austríaco Otón I Wittelsbach pasou a ser o primeiro rei do novo estado.

A independencia de Grecia foi posible grazas a diversas circunstancias. A primeira, sen dúbida, a decadencia da Sublime Porta desde que no século XVII os turcos foron derrotados por Austria (en Hungría), Polonia e Persia, e Rusia comezou a súa política imperial no Mar Negro. A iso engadiuse a corrupción na administración e mais as reticencias dos xanízaros (a base do exército imperial) a modernizar o seu armamento. Doutra banda, comezaron a aparecer movementos nacionalistas en diversos territorios do imperio, como o caso dos gregos. Unha decadencia que remontou cara a 1826 e que chegou ata a Primeira Guerra Mundial.

Pero quen máis interese tiña na independencia grega era Inglaterra. Perdida a influencia de Venecia e Xénova, Londres collera o dominio do Mediterráneo con Xibraltar e Menorca (1713), Malta (1814), ao que se engadiu Chipre en 1878. O obxectivo era dominar a futura ruta de Suez, o camiño máis curto cara á India. Non se pode explicar a independencia do país, pois, sen o concurso de franceses e, sobre todo, británicos, que sempre exerceron unha especie de protectorado do reino grego.

Independencia e artes

A loita dos gregos pola independencia espertou o que podemos considerar o primeiro movemento solidario de artistas a prol dunha causa. Comezando polo poeta inglés Georges Gordon Byron, quen malia unha deformación que padecía no pé, en 1824 marchou a Grecia. Antes de poder participar en accións armadas, caeu enfermo e morreu probablemente dunha infección. Tal escena foi plasmada en 1826 polo pintor neoclásico belga Joseph-Denis Odevaere no cadro Byron no seu leito de morte.

O lugar onde se produciu inspirou o cadro de Eugène Delacroix Grecia expirante entre as ruínas de Missolonghi, tamén de 1826, e pintado para obter fondos para a causa grega. Nel aparece unha muller vestida á maneira tradicional, que simboliza a Grecia, detrás da cal queda a figura dun xanízaro, mentres sinala unhas pedras ensanguentadas.

O pintor alemán Peter von Hess dedicoulle unha serie de cadros, da que forman parte os titulados A Banda sagrada na batalla de Dragashani, Revolucionario despois do cerco de Tripolitsa e A entrada do rei Otón de Grecia en Atenas.

Naturalmente, os artistas gregos tamén pintaron a guerra do seu país, xa que logo velaí diversas escenas bélicas levadas ao lenzo como vén ser o caso de A destrución do buque insignia otomán en Quíos, de Konstantinos Kanaris, ou Germanos de Patras bendicindo a bandeira, de Theodoros Vryzakis.