Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Anomalías 2020

O caso de La camarista de Lila Avilés

Fotograma de La camarista (dirixida por Lila Avilés, 2017).

O recentemente falecido director de cinema coreano Kim Ki-duk (1960-2020).

O recentemente falecido director de cinema coreano Kim Ki-duk (1960-2020).

Aínda que as imaxes se axusten, na maioría dos casos, á obstinada vontade dos seus realizadores, o cinema non deixa de ser un modo, como calquera outro, de contemplar o lento fluír dun instante histórico. Se o 2020 comezaba obsequiándonos co emocionante triunfo de Parasitos de Bong Joon-ho, a repentina propagación dun coronavirus, de nome COVID-19, proxectaría sobre a humanidade unha sombra de inquedanza, cuxas consecuencias traerían consigo -entre outras anomalías- a supresión inmediata da actividade cultural. Estreas, festivais e rodaxes deixaban paso a un imparábel fluxo de noticias, transmitido en directo por uns medios de comunicación incapaces de xestionar tanta desventura.

En medio deste clima de caos e de aflición chegaba ás nosas pantallas La camarista (2018, Lila Avilés), unha obra condenada á excepcionalidade desde o seu nacemento. En primeiro lugar, por mor do sonambulismo dunhas distribuidoras que adiaban até dous anos a súa estrea no noso país e, en segundo lugar, debido á expansión dunha feroz pandemia que situaba a obra no peor dos marcos posíbeis. Non só dificultaba que a crítica especializada puidese recoñecer publicamente os seus valores, senón que tamén impedía o acceso do gran público ao seu visionado en salas comerciais. Non obstante, contra todo prognóstico, o filme conseguiu entrar na lista dos mellores de 2020.

A principios dos 80, a fotógrafa francesa Sophie Calle, filla dun prestixioso oncólogo e coleccionista de arte, entraba a “traballar” de cameriera nun hotel en Venezia. Era obvio que non o facía movida por problemas domésticos de escaseza económica. O seu propósito, bastante menos prosaico e fatigoso, consistía en sacar fotos dos obxectos que os inquilinos deixaban abandonados nos seus cuartos. Retratos de soidades e de ausencias cuxa finalidade procuraba, segundo o catálogo da mostra, obrigar aos asistentes a reflexionar sobre o vacío existencial.

Para a súa opera prima, a directora Lila Avilés (Cidade de México, 1982) declarou terse inspirado na obra The Hotel. Room 47 de Sophie Calle. Non obstante, despois de examinala detidamente, chegou á conclusión de que algo fallaba no mecanismo narrativo dos suxeitos fotografados. Desde o seu punto de vista, todo aquilo semellaba pura abstracción. Necesitaba, en consecuencia, subverter o alcance daqueles elementos “de exposición” e amplificar a perspectiva do espectador para obter unha maior intensidade. É a partir desta revelación que o visor de Avilés decide renunciar á trascendencia dos obxectos para se centrar en Eve (Gabriela Cartol), unha camarista auténtica que traballa sen descanso nun hotel de luxo da capital azteca.

O vínculo de Eve coas habitacións non se limita á contemplación pasiva dos enseres que as habitan. Afecta ao cerne mesmo da súa existencia. No seu caso non caben os titubeos artísticos porque o que está en xogo supón algo tan serio como a propria supervivencia (e a da súa exigua familia). A curiosidade que despertan en Eve as pequenas pertenzas dos turistas ten máis que ver co mundo das quimeras: do que puido ter sido, mais non foi. O que sobra no seu minúsculo universo son os conceptos, os xefes, as palabras falsarias. Mesmo se dan momentos máxicos (dunha beleza extenuante) en que a protagonista desaparece entre montañas nevadas de roupa.

La camarista non aspira a ser catalogado coa inocente etiqueta de cinema social, aínda que o sexa ao xeito de Parasitos. A fita rende homenaxe á poesía (se a hai) dos amenities e os toiletries, á aliteración vital, á intensidade do cotián, á loita de Eve por entender cal é a súa relación co universo e con todo o que a rodea. Porque a fin de contas o cuarto dun hotel xamais significará o mesmo para un inquilino que para alguén que está obrigado a limpar a desorde que deixan os viaxeiros.

Kim Ki-duk, in memoriam

A Kim Ki-duk arrebatóunolo un coronavirus, o pasado 11 de decembro, posibelmente para lembrarnos a fraxilidade das imaxes e das vidas humanas. Acaso tamén para que recapacitásemos sobre a esencia das dúas: as vidas e as imaxes. Que significan? Que é un filme? Unha vida? En que consiste o cinema de Kim Ki-duk? Cales son a súas alianzas? As súas mutacións? Que ten para que a día de hoxe sigamos emocionándonos con el?

Nin que dicir ten que o feito da súa morte colleunos a todos desprevidos. Houbo os que o choraron, pero tamén houbo os que, desde a dor da tiranía exercida por el en vida, se alegraron de que xa non estivese entre nós. L´enfant terrible do cinema coreano, acusado de golpear unha actriz para obrigala a filmar certas escenas sexuais, non o dubidou nunca. Desde os comezos da súa carreira elixiu a crueldade antes que a delicadeza: “Fago filmes coa convición de que a vida é algo marabilloso, mais iso no quita que tamén estea chea de infelicidade e sufrimento”.

Máis alá da súa controvertida maneira de entender a sétima arte, o certo é que exemplos como Seom ( A illa, 2000) ou Nabbeun namja (Bad Guy, 2001) deixan claro que o seu estilo non transita por bucólicos xardíns. Tampouco o pretende. O papel do espectador fronte á súa filmografía supón sempre un diálogo de entendemento coa violencia, coa que, como unha suxestión perversa, nos invita a falar. Descanse en paz?

Compartir el artículo

stats