Recollendo a voz do pobo

O traballo de Schubart vén de recibir unha nova relectura a partir do documental Dorothé na vila: reler o Cancioneiro, obra de Alejandro Gándara e Olaia Tubío, que decidiron percorrer corenta anos máis tarde os lugares que antes visitará a musicóloga con gravadora en man, co fin de descubrir que quedaba aínda do mundo e dos cantos recollidos por Schubart. O que atoparon foron momentos cheos de emoción, con informantes que xa non están, outras que si pero xa non cantan, netos que descubriron que as súas avoas cantaban, xentes de avanzada idade con memoria perdida pero que seguen a ser capaces de entoar as súas cancións de mocidade...Narrado en primeira persoa, constitúe unha viaxe interesantísima, humana e persoal, a dar conta dunha sociedade tradicional moi diferente á que foi.

Podemos afirmar que o ser dun pobo se manifesta nas súas cancións. As letras das coplas e cantigas expresan sen lugar a dúbidas o sentir dunha colectividade; as temáticas abordadas dan conta das preocupacións sociais; as ironías empregadas sinalan os temas en conflito; a maneira de dicir sinala os valores, os problemas e as ocupacións das mentalidades nas que eses cantos nacen e evolúen. O modo de transmisión desas pezas na sociedades tradicionais é eminentemente oral e xeracional, pasando de nai/pais a fillas/fillos de xeito aparentemente natural, con toda a connotación cultural do termo. As cantigas, os ritmos e os instrumentos pasan, do mesmo xeito que pasa o modo de entender o mundo, as festas e os momentos de cantar, nas reunión, foliadas e traballos do ciclo anual. Mais a ruptura das sociedades tradicionais cara ao mundo moderno rachou radical e rapidamente coas cosmovisións de antano e este pobo que cantaba os seus desexos, aspiracións, ideas, festividades e valores deixou de transmitir ese saber. Desmontada a forma de vida, desmóntase todo o edificio sostido por ela. E unha vez caído e desaparecidas as persoas que o sustentaban, cae irremediablemente no esquecemento e pérdese para sempre.

A salvagarda de todo este patrimonio musical fíxose na nosa terra na procura dun elemento diferenciador. Inspirados fundamentalmente polo celtismo romántico decimonónico nunha primeira fase, e polas novas oportunidades que brindaba o momento histórico da Transición, recolléronse tradicións que de non se ter por tal, hoxe estarían totalmente esquecidas. Grupos instrumentais, cantareiras e pandeireteiras que viñeron reivindicar o papel da muller na música tradicional galega, agrupacións musicais, gaiteiros, asociacións, grupos de baile,... tentaron que non se perdera ese sermos noso que nos levou ata aquí. Non deberiamos deixar de estarlles agradecidos a aqueles que fixeron e fan que perdure na nosa memoria colectiva.