Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Democracia e conflicto

Arredor do Manifesto Harper´s

Vista aérea da Estatua da Liberdade (Nova York)

A falta de perspectiva é cegadora, por iso a observación da realidade produce ás veces máis escuridade que luz. Non menos importante é quen ilumina a parte da realidade obxecto da observación. No caso que nos ocupa, a chamada carta Harper’s, asinado por intelectuais de moi diferente procedencia e ideoloxía- Noam Chomsky, Salman Rushdie, Anne Applebaum ou Martin Amis- dirixe a luz cara ás novas estratexias do debate público como a censura e a ameaza á liberdade de expresión. Non menos importante é a “cultura da cancelación”, que podemos definr como a expulsión do debate público do opositor mediante calquera medio: un dispositivo que está moi presente na guerra política destes días, da que nós non só somos observadores senón partícipes a través das redes. A carta motiva adhesións en moitos países pero tamén moitas críticas que, nalgúns casos,veñen reafirmar aquilo que o documento denuncia. Os intelectuais reclaman o seu lugar no debate público do que desapareceron hai xa moito tempo. Será que temos que falar, como nos invita Roberto Espósito, e observar o problema dende espazos diferentes, porque observar a política dende a política non só non se entende senón que contribúe ao problema.

A trivialización do discurso público percíbese como a continuidade do formato televisivo aos contextos institucionais. A exaltación das posturas antagónicas parece o obxectivo, non importan os contidos só se trata de impoñer eficientemente unha versión da realidade e excluír calquera outra. Nesta disputa perden importancia os significados das palabras, que se usan de xeito acomodadizo para garantir a tensión co adversario e gañar humillando. Para botar o outro do debate utilízanse as palabras que deberían suscitar máximo respecto e observación pola historia que conteñen. O único que queda claro, cando se cualifica por exemplo de nazi a un interlocutor, é que non estamos nun contexto democrático.

Outros termos destínanse a crear un clima de cohesión para soster as novas realidades. Escoitamos moito “patria” e “nación”, envoltas nunha aura de solemnidade e permanencia como se os estados nacionais foran parte da natureza. Pero, mesmo que ficticio, funciona, porque o que é natural devén asociado co bo, xustifica moralmente aínda que se constrúa en modelos de exclusión, como se non existisen monstruosidades construídas sobre argumentos moralizadores. Son maquinacións contrarias á democracia e altamente alienantes. Trátase, entón, dun xogo no que formamos parte todos porque a idea de que o poder é unha entidade ríxida e individualizada non axuda e é equivocada: o poder é unha rede transversal de transaccións das que hoxe é imposible non participar de moi diversas formas. O senso común que dirixe o que se pensa, sente e desexa, conforma un xeito de expresión de dito poder que se constrúe dende os medios e que bloquea a posibilidade de pensar fóra dese espazo de normalidade compartida.

A violencia, o fanatismo e o solipsismo dos protagonistas no espazo social é síntoma dunha fractura preocupante. Non está claro se tolerancia vén ser a resposta. Porque a tolerancia atopa na súa expresión o seu propio límite restritivo cos que non somos capaces de tolerar. Isto deixa baixo sospeita a nosa idea de democracia. Se pensamos a tolerancia dende unha moral ególatra que nos define como os bos e dende o lugar de que o propio é o valor supremo, entón esta tolerancia é autoritaria e os outros son un medio manipulable para as nosas necesidades.

Non entendemos o problema. A democracia é un territorio de conflito que debe resolverse a través do modelo de goberno. Pero este goberno democrático ten que coidar da marxinalidade. É a resignificación do límite que sempre ten que actualizarse, isto que atopa sentido nas palabras de Jaques Derrida cando di que “a democracia está sempre por vir”. Porque con cada redefinición institucional para incluír a uns, ten que estar na busca dos novos excluídos. Non hai democracia sen conflito entre as singularidades; este é o seu motor porque o consenso total non pode ser outra cousa que unha construción idílica sospeitosa. Está claro que o individualismo exacerbado non xera liberdade senón exclusión, necesitamos outra ética máis orientada na responsabilidade fronte ao sufrimento do outro.

O lingüísta e ensaísta Noam Chomsky

A xornalista e historiadora Anne Applebaum.

Compartir el artículo

stats