Camiños por andar

Unha iniciativa salientable, aínda que por veces se poña demasiada énfase en procurar denominacións un chisco rechamantes para definir o que debe ser, sen máis, un programa de promoción escénica da dramática máis recente. E por iso ao mellor tamén se escolleu unha denominación igualmente charramangueira, Neorretranca e posmorriña, como título deste volume (e do espectáculo), que acolle un texto de Roi Vidal Ponte, Boisaca ou a divina desgraza , e outro de Esther F. Carrodeguas, Fantasía nº 5 en sol ou non, e que vén de editar Positivas na colección "O papel do teatro", apadriñada polo propio CDG. Pero a cousa parece que se complica cando na capa do volume unha labrega cuspidiña ás debuxadas por Castelao risca cunha liña vermella que sae dun spray o "Neo" de Retranca e o "Pos" de Morriña, co que se nos viría dicir que o libro se situaría nunha encrucillada estética, ao mellor marcada simplemente por un hiperenxebrismo posmoderno, coa que se lle quere facer xustiza aos dous textos.

Son dúas pezas moi diferentes. A primeira, en clave de farsa, seguindo un esquema clásico, algún diría aristotélico (pobre Aristóteles!), e a segunda en clave de denuncia "perlocutiva", cun esquema moito máis abeirado ao que sería un concerto de hip-hop cun aquel multimedia. A primeira recrea un tópico da literatura universal, a catábase, ou baixada ao Hades, como naquela viaxe que fixera Orfeo por ver de mirar de novo a querida Eurídice. Aquí é o propio autor, Roi, o que, na compaña de Mary Shelley, viaxa polo inframundo, que en Santiago de Compostela comeza e finaliza en Boisaca, pasando por Bonaval, na procura de seu pai, Roberto Vidal Bolaño, coa intención de que lle axude a escribir unha peza. E a tal procura acaba por ser unha sorte de viaxe alucinada por algúns dos tópicos sobre os que supostamente se asentaría a nosa identidade, e que se reflicten moi ben na tendencia crecente a un "xambolismo" que a veces mesmo se quere disfrazar da máis radical (pos)modernidade. Ao mellor foi por aquí por onde se quixo tirar partido da retranca (neo) e da morriña (pos), aínda que as intencións semellan ir alén do evidente, pois no fondo o que se quere articular no texto é unha mirada demoledora á escena galega na que só queda unha testa no seu sitio e ben posta. E algún acto do Roi personaxe cabo do CGAC así o parece indicar.

A segunda proposta textual, querendo ser unha fantasía, ou non, acaba sendo case unha declaración política, ou non, pois os diferentes textos que a integran están escritos as máis das veces coa pulsión da denuncia e da constante interpelación e mesmo desde a increpación ás persoas lectoras, ou non. Son textos moi diversos e moi diferentes, ou non, algúns asentados nunha recreación de símbolos comúns do campo cultural e literario galego como a referencia a unha longa noite de pedra que, recreada no porto de Vigo, por exemplo, non pode deixar de constatar que as "putas pasan frío" e que "as putas pásanas putas", sempre de noite e as máis das veces en noites frías, negras e mestas. Nesa dirección, os textos excretados trasladan preguntas pertinentes que mostran a dimensión política dos pequenos actos de todos os días, ou non. Un exemplo: O porco de pé do Risco non é o mesmo porco que o do Paco e da Maruxa, nin o mesmo co que soñan as persoas vexetarianas e veganas, pero tampouco non é o que despezaban os accionistas vieneses, dejà vu.

Coma acontece no texto de Vidal Ponte, hai unha visión crítica da identidade e dos contos que nos contaron e dos que nós propios contamos: trátase dun delgado fío que percorre o conxunto, aínda que por veces se perda nos moitos artificios. Cómpre tirar máis dese fío último. Paga a pena. Para sermos, ou non.