Óliver Laxe: «Teño unha bala de ouro no meu revólver»

Un recoñecemento integral de crítica combínase con rotundo éxito nas salas: Sirat, a flamante nova película de Óliver Laxe, foi vista por 100.000 espectadores en seis días. En menos dunha semana, igualou a cifra total de público que alcanzara O que arde (2019) ao longo da súa traxectoria nas salas. Mentres tanto, as entrevistas e os encontros co director multiplícanse, responde á práctica totalidade de peticións, ten a vontade firme de acompañar a película e de coidar o público máis alá do cansazo. Laxe cita a Rumi, a Francisco de Asís ou a Pasolini, e recoñece en Rosalía de Castro unha das súas mestras. Esa admiración levouno a participar como primeiro convidado non-poeta no encontro «Rosalía en Camiño», organizado pola Fundación Rosalía de Castro o pasado mes de maio. Máis xusto sería dicir que é un poeta da imaxe en movemento. Do cinema francés, prefire a depuración de Bresson á irreverencia de Godard, aínda que con este último comparte a visión do cinema como «verdade a 24 fotogramas por segundo» porque defende, sen dubidar, o poder revelador que as imaxes exercen no espectador.

Laxe é dos poucos que non incorporou as redes sociais á súa vida e decátase, con certo abraio, da dimensión de celebrity que está adquirindo desde o triunfo de Sirat en Cannes: «desde O que arde, noto unha fetichización da imaxe, agora pídenme moitos máis selfies». A cultura da fotografía compulsiva gaña terreo fronte á do encontro, pero non a substitúe: abonda con mirar as salas ateigadas para unha experiencia e unha cerimonia en común. En Vigo tamén se evidenciou este fervor: as entradas para os pases con presenza de Laxe esgotáronse poucas horas despois de saíren á venda. Con todo, sobre a figura deste fillo de emigrantes segue a proxectarse un certo misterio. Regresou á casa dos seus avós en Vilela, nos Ancares, un territorio co que mantén un vínculo esencial. Deste espazo recibe enerxía e pertenza; en troques, el ofrécelle protección e coidado impulsando traballos de investigación e dinamización do tecido local. Ao mesmo tempo, as raíces deste cineasta esténdense máis alá das montañas e tende a expresarse coas claves dunha espiritualidade universal.

As catro longametraxes do director —Todos vós sodes capitáns (2010), Mimosas (2016), O que arde (2019) e Sirat (2025)— foron premiadas en distintas seccións do Festival de Cannes. Cada un destes recoñecementos supuxo un chanzo máis nunha progresión constante que culminou, polo de agora, coa súa consagración na Sección Oficial: o Premio do Xurado por Sirat. Máis alá do que aconteza a partir de agora, é xa un nome propio ineludible no cinema contemporáneo. Sobre Sirat, afirma: «O boca a boca está a funcionar de forma excelente. O que transmite o espectador é: ‘non che podo contar nada, tes que ir vela’. Hai un respecto notable, practicamente non se están facendo spoilers. E iso tamén revela un desexo: o público anhela este tipo de vivencias cinematográficas. O que realmente aprecia é a liberdade do autor». Insiste na súa misión de colocar o público ante algo que non responde a fórmulas previsibles, de facernos «mirar cara a dentro». E podemos estar seguros de que o seguirá facendo: «Teño unha bala de ouro no meu revólver, vou ser aínda máis libre na seguinte película. Agora tamén teño máis desapego e madureza.», manifesta.

Laxe tende a practicar unha sorte de análise psicolóxica do estado das cousas —e mesmo de autoanálise— nas súas intervencións públicas, un xesto pouco habitual que adoita desconcertar. Para el, porén, non se trata dunha exhibición do íntimo, senón dun exercicio necesario de introspección que todos deberiamos levar a cabo: «Ter o dominio de ti, ter as rendas do teu ego, que non sexa o ego o que te cabalgue; pero, ao mesmo tempo, non tes que tomarte moi en serio. É unha polaridade: estar entre o control e a espontaneidade», afirma. Esa mesma procura de equilibrio é a que persegue no seu cinema: «O nivel de interpretación lóxico-racional é importante, pero cómpre baixarlle o volume para que outros niveis de interpretación se acendan tamén. Funcionamos moito na cabeza, vivimos no imperio do logos. Estamos afeitos a entender unha obra de arte, non a sentila. Hai que espiritualizar a mirada».

Por outra banda, sorprende a súa enerxía. Son centos de entrevistas e aparicións públicas, e calquera diría que está en plena «promoción». Mais a visión que Laxe ten deste proceso é radicalmente distinta: trátase de acompañar a película. Esa é a súa responsabilidade, unha proxección natural da súa cosmovisión e, sobre todo, da súa vocación de servizo. «Os seres humanos somos baterías que se cargan de enerxía espiritual. Coller o móbil, por exemplo, descarga a batería. A través da práctica e a través do servizo, aquilo que aparentemente supón unha mingua de enerxía psicolóxica —como viaxar por toda España coa película, escoitando e falando dela sen parar—, en realidade éncheme de enerxía. Eu vixío moito a miña intención e sométoa á miña vocación de servizo, por iso no que fago hai luz», explica. Unha pregunta acompáñao sempre: «Para quen traballo?» E a súa análise persoal, orientada tamén polo consello de mestres espirituais, axúdao a manter o rumbo e a superar, no posible, os desvíos do ego: «O que fago está conectado, a miña espiritualidade protéxeme. Traballo para que miremos dentro». A súa presenza pública, xa que logo, nace dun compromiso fondo co acto de compartir e de transmitir.

Laxe coloca a aposta por unha experiencia cinematográfica transformadora no centro dunha reflexión máis ampla sobre algunhas oposicións que se dan por supostas e que Sirat pon en dúbida: «A película está rachando con moitos prexuízos: o primeiro, está mostrando que o sector privado [Movistar Plus+ participou activamente no proceso xunto a outras produtoras], cando ten sentido da responsabilidade, é positivo. O segundo, rachar coa dialéctica entre cine de autor e cinema comercial. Rachar coa lóxica do que presupomos que quere o espectador. Non temos nin idea do que quere o espectador realmente», afirma. E engade unha reflexión que resume o seu lugar paradoxal dentro da industria: «Tendo o meu imaxinario, a miña cosmovisión do mundo, e sendo alguén que cre na dimensión da alma, resulta difícil pensar que poida ser un cineasta de masas neste mundo tan desacralizado. E porén, a realidade semella dicir o contrario. En realidade, confío no espectador».

O cinema de Laxe ten sido cualificado como «cinema espiritual». El non renega da etiqueta, aínda que tampouco a promove, e prefire explicar a súa relación coa imaxe: «Tes que coñecer o segredo das imaxes: as imaxes penetran no metabolismo humano e tocan a alma». Hai nel unha sorte de intuición que lle guía a mirada: un talento para detectar a potencia das imaxes e para ser quen de transmitirlla ao espectador mediante un cinema que procura o sutil, a tensión entre claridade e ambigüidade. Ese equilibrio tamén está presente na estrutura narrativa de Sirat: por unha banda, o relato clásico –«un singular relato de heroe, moi masculino nese sentido»– e, por outra, unha dimensión máis intuitiva e sensorial, onde o peso simbólico recae no poder de suxestión da imaxe e do son. «Teño ao espectador collido por un anzol e despois sóltoo para que se abandone, flúa coas imaxes». Sirat propón así unha peripecia exterior –un pai que busca a súa filla–, pero o verdadeiro achado é interior. «O enigma, o que se encontra ao final, é interior, non é visible. O grial atópao dentro, está no seu corazón». E remata cunha pregunta: «Se abrazamos o sutil e temos unha mirada espiritual do mundo: o pai atopa a filla?» A resposta, que nos agasallou na conversa, non a revelaremos: é parte da viaxe.

Sobre o futuro inmediato, Laxe asegura non proxectarse, mais os axentes e promotores dos Estados Unidos xa pousaron a mirada no director. «Se vou a EEUU, é por unha vocación de servizo que lle dá sentido a todo isto», afirma con convicción. E engade: «Tamén para abrirme portas para a próxima película, que segue tendo que ver coa perspectiva de servizo», di, subliñando a lexitimidade e liberdade que lle outorgan o recoñecemento da crítica e do público. «A partir de agora, os actores cos que traballe van velar pola miña independencia, queren que exerza a miña liberdade. Non teño medo ningún a traballar en Hollywood», conclúe.

Laxe non se considera actor –aínda que actuou a súa ópera prima, Todos vós sodes capitáns, e máis tarde en colaboración coa dramaturga Angélica Liddell–, pero confesa sentirse atraído por esa experiencia: «hai unha sorte de morte en actuar, hai un proceso de abandono, de ir máis alá dos teus límites». Ese salto máis alá dos límites semella un principio motor en todo o seu cinema. «A vida quéreme e, polo tanto, ponme a proba. A vida empúrrate a saltar ao abismo, quere saber de que es capaz», afirma nunha concepción da proba, do abismo, como vía de coñecemento e de entrega.

«Hai palabras que teñen xeometría espiritual, que resoan, e Sirat é unha delas», sostén o director. De certo, o camiño que se percorre na película exerce un magnetismo hipnótico que remite, sen gravidade, a unha sensación de transcendencia. Óliver Laxe, cineasta e viaxeiro, desprega con xenio o poder enigmático das imaxes unido ao son do universo. A vibración que ascende desde o interior da Terra e propágase polo deserto. No centro, a fraxilidade dos individuos nun mundo terriblemente convulso. 

*Escritora e filóloga

Suscríbete para seguir leyendo