Na supercela tormentosa que habito, latexa un espazo exiguo pero grande abondo para albergar unha pequena biblioteca. Non foi doado elixir as xoias que a compoñen, como non é fácil desfacerte das persoas que quixeches moito na vida e que, nun momento, entran na escuridade da luz para volvérense opacas ao teu corazón.
Entre os libros escollidos, adoro “A insoportable levidade do ser”. Unha bellis perennis en flor depositei sobre a súa capa esta semana ao saber da morte do seu autor, Milan Kundera. Ao igual que “O principiño”, estas dúas historias foron crecendo comigo, descifrando as súas simboloxías coa experiencia que dan as frustracións, combates e ledicias da existencia.
Reler un libro que amas en distintas etapas da vida é unha marabilla porque descobres un relato novo, as bifurcacións duns personaxes que crías coñecer e que, de súpeto, son uns estraños ou ben se semellan a ti máis do que imaxinaches nunca.
Era moi noviña cando lin por primeira vez esta obra multivendas do escritor checo. Lembro como a nai dunha amiga nos serviu de canle para comprender os soños do personaxe de Teresa, esa muller enigmática que reaparece ante Tomás cun “Anna Karenina” baixo o brazo e toda unha vida ofrecida nunha maleta.
Que podía significar para un cerebro adolescente unha piscina chea de cadáveres de mulleres mentres outras núas cantaban e flexionaban ao redor esperando ser disparadas por Tomás?
Ao ler sobre as rúas de Praga, intentaba entender como se sentían os habitantes dun país ocupado e degoraba por viaxar alí inda que para iso houbo que agardar oito anos e un milagre: a entrada do bloque excomunista na UE.
Aos vinte e tantos, sorría ante as arrancadas de Sabina, a fotógrafa, e soñaba coa súa liberdade e esa “pegada máxica” que deixara no musculoso Franz ata que pasados os 30 reluciu a cadea que tiña nas súas ideas.
Aos 40, razoaba sobre que debía elixir, se o peso ou a levidade, para enmarañar as ideas en contradicións.
Agora, neste momento decisivo que diría Cartier-Bresson, xorde a reflexión sobre certa misoxinia cos personaxes femininos. Alén diso, os parágrafos subliñados noutrora son pasados por alto e outros sen raiar cobran un revelador significado.
Nun deles no arranque da novela, confesa Kundera que se emocionou ao ver un libro sobre Hitler porque lembrou fotografías da súa infancia na II Guerra Mundial. “Esta reconciliación con Hitler –escribe– demostra a profunda perversión moral que vai unida a un mundo (...) no que todo está perdoado de antemán e, polo tanto, todo cinicamente permitido”.
En “Argentina, 1985”, o fiscal Strassera (Ricardo Darín) reflexiona sobre a necesidade de axuizar civilmente aos dirixentes militares da ditadura austral dos 80 polos asasinatos e violacións cometidos. Nesa reclamación, defende o dereito e o deber a non esquecer para salvar unha sociedade.
Dous anos despois de finalizar a ditadura militar arxentina celebráronse os primeiros xuízos. O réxime franquista acabou hai 47 anos. A frase-lousa de varias xeracións inda é un resón: “Para que remover o pasado?”.
Dese xeito, de tanto disfrazar a historia, acaba agochada e o búmerang diríxese contra nós. Poderemos esquivalo por máis tempo? O día 23 teremos a primeira resposta.
Negar a evidencia non nos axuda; calar ante os que o fan, tampouco. Kundera escribe sobre os réximes comunistas de Europa Central –o mesmo pódese aplicar para a Alemaña nazi– e como os acusados de asasinatos dicían “Non o sabiamos. Fomos enganados. Criamos de boa fe”.
Para o personaxe de Tomás, “a cuestión fundamental non é ‘sabían ou non sabían?’ senón ‘é inocente o home cando non sabe; un idiota que ocupa o trono está libre de toda culpa só por ser idiota?’”.
Vemos concelleiros e concelleiras desmarcarse do minuto de silencio contra a violencia machista e ficamos chantadas nos feitos incomprendidos, na espiral que sempre volve curvarse ata o punto do inicio. Sen remedio?
