“O poder das cidades irá en aumento en Europa”

Vido ao mundo en Corme (1960), no corazón da Costa da Morte, a infancia e adolescencia de Alfonso Gómez transcorreron entre a terrra natal e mais Suíza, onde emigraron os seus pais e onde el mesmo foi asentar a partir de mediados dos 70. Licenciado en Ciencias Económicas (1988) pola Universidade de Xenebra, desde ese ano deica o 2004 formou parte do Comité Internacional da Cruz Vermella -o que o levou a coñecer e residir en Sudán, Irán, Somalia ou Kenya, unha experiencia que, xunto con esoutra da catástrofe do Prestige, xulga decisiva na súa formación humana e socio-política-. Membro do Partido Socialista desde 1981, en 1999 abandou esa formación para integrarse nos Verdes. Elixido en 2013 como membro do Consello Municipal, entre esa data e o 2018 liderou o seu grupo político en Xenebra. Co inicio do 2023, Gómez veu converterse novo novo alcalde da cidade helvética. De acordo cos que traballan canda del, o seu pasado de fillo de emigrantes e obreiros marca unha personalidade sempre próxima á xente do común e atenta arreo ás realidades cotiáns do lugar onde reside, non esqueceu o galego nativo, idioma no que se desenvolveu, por expreso dexeso seu, a seguinte conversa.

El alcalde gallego de Ginebra que se inspira en Pontevedra

–Comezou Vde. a súa traxectoria política no Partido Socialista. Porén, en 1999 pasou a formar parte dos Verdes. A que se debeu ese cambio?

–Eu teño un compromiso político deste moi novo, e que ten que ver co exemplo do meu avó materno, claramente comprometido cos ideais da República. Deixei o PS tanto pola experiencia na Cruz Vermella como pola miña discrepancia perante o abandono da socialdemocracia, por parte do PS, para transformarse nunha forza socio-liberal. Na etapa na Cruz Vermella, o coñecemento doutras realidades foime levando a unha avenencia cada vez maior coa causa do ecoloxismo. As desfeitas que puiden percibir en lugares como Khartún ou Teherán foron determinantes na miña decisión; como tamén o foi a catástrofe do Prestige ou, xa aquí en Suíza, a efermidade das árbores que se propagou polos bosques. Ademais, os Verdes, para alén da defensa do medio ambiente, comezaron a tomar posicionamentos moito máis diáfanos no aspecto socio-económico, e todo iso influíu de xeito decisivo na miña decisión.

"Unha cidade que busque progresar realmente non pode manter os vellos modelos de mobilidade"

–A partir sobre todo dos inicios do presente século, vén participando Vde. dunha forma moi activa en iniciativas, e medidas, como a “mobilidade lenta” (ou “ecomobilidade”), os “12 domingos ao ano sen automóbiles”, a “moratoria na tala de árbores”... Trátase de proxectos que, de entrada, semellarían contar co apoio de amplos sectores da poboación. Porén, cando se intentan aplicar realmente no conxunto social, xorden voces a sinalaren que non son compatibles co desenvolvemento, e benestar, da propia sociedade...

–En realidade, acontece todo o contrario. O incoherente está en coidarmos nunha sociedade que progrese e que manteña os vellos sistemas de mobilidade. As resistencias son duras porque nos enfrentamos a un cambio de paradigma: cómo me movo, cómo consumo... A mesma noción do tempo, da velocidade ten que cambiar: en moitas ocasións, e para gañarmos uns minutos nos grandes transportes, veñen gastarse centos de millóns de euros.Se o que buscamos é un desolvemento coherente e igualitario, cómpre cambiarmos o modelo de mobilidade: por un maior confort pero así mesmo pola saúde colectiva, xa que tanto a polución como o ruído arreo conforman un problema moi grave nese sentido. En consecuencia, a ecomobilidade non só afecta os apartados do medio ambiento senón esoutro da igualdade social.

–En Suíza non hai fábricas de automóbiles, pero eu mesmo resido en Vigo, unha cidade na que esa industria devén fundamental. Quero dicir que cando se discuten medidas como as que Vde. sinala, non falta quen interprete que tal proceder pode levar a unha perda importante de postos de traballo ou incluso a que algunha empresa decida trasladarse a países onde as esixencias ecolóxicas, unidas aos custos salarais, resulten menores. Como facer compatible, entón, a ecoloxía coa economía? Tal e como algúns prescriben, a solución está no decrecemento?

–Eu falaría máis ben non de decremento senón doutro tipo de crecemento.En primeiro lugar, acontece que a transformación é inevitable. Crises, xa vividas, como a dos estaleiros ou a dos altos fornos demostraron a falta de capacidade por parte dos políticos para afrontar con seriedade a situación: nin se crearon superstruturas que posibilitasen mantermos esas industrias nin tampouco se promoveu que as xentes que traballaban aí puidesen atopar outros labores que desenvolver. Levamos, volvendo ao caso da industria do automóbil, vinte anos perdendo postos de traballo que, ademais, non van retornar. Polo tanto, o que temos que pensar é que outro modelo de mobilidade si que ofrecerá novas posibilidades para eses traballadores. E acontece o mesmo no eido da enerxía: en Suíza, a enerxía solar está a crear moitos máis postos de traballo que esoutros da industria petroleira. As sociedades de produción teñen que entender que os seus clientes -e poño o caso da miña propia cidade- están a demandar outra clase de produtos. En fin, do que se trata é de camiñarmos cara a unha sociedade socialmente máis xusta e ecoloxicamente sostible na que o benestar social deveña o verdadeiro indicador de prosperidade.

–Estamos a falar todo o tempo de cidades, pero... e no espazo rural? Quero dicir, no mundo rural galego, ou no de Castela-León e outras partes de España, moitas bisbarras, provincias enteiras... quedaron baleiradas. Que vai ser desa xente?

–Desde logo, non hai unha solución inmediata. Agora ben; o que si está claro é que a nova economía sostible supón a creación de moitos máis postos de traballo que a vella. Sen ir máis lonxe, e para o proxecto de transformación de vivendas que tentamos levar a cabo en Xenebra, non atopamos suficiente man de obra especializada. Non se trata de algo simple: aquela persoa que traballa no posto A non vai ocupar, sen máis, un posto B; cómpre investir moito en formación e aprendizaxe. Vou poñer un pequeno caso: o diferente tratamento das árbores, e que motivou de entrada bastantes reticencias no ámbito dos xardineiros, significou non só a mellora de dito tratamento senón a creación de man de obra aquí, en Xenebra. En todo caso, o que precisamos é un investimento en sectores de servizos básicos -cando vou a Galiza, fico abraiado ao contemplar vilas e aldeas nas que xa non hai panaderías, sucursais bancarias ou unha atención médica primaria- que, polo contrario, si que poden empregar un número considerable de persoas. Naturalmente, non todo van ser parques e xardíns, faise necesario crearmos industrias -novas industrias- de ámbito local; os estados, as comunidades... teñen que investir aí. Por outro lado, hai sectores que han de ser protexidos porque o seu produto devén na propia seguridade nacional e identitaria.

–Vivimos nun mundo globalizado e cada vez máis competitivo. Tanto nos países ricos como naqueles menos desenvolvidos, sectores importantes da poboación séntense desprotexidos dentro do sistema e escorregan cara a posicionamentos populistas, da extrema dereita...

–Está claro que se non modificamos as estruturas, imos a un desastre.Nós tivemos aquí, en Suíza, unha escisión, a dos verdes liberais que consideran que se poden tomar medidas ecoloxistas pero sempre dentro do sistema liberal vixente, sen efectuar cambios socio-económicos. Iso non é posible, faise necesaria unha verdadeira mudanza e non llela podemos facer pagar, precisamente, a aqueles que teñen menos recursos. Por exemplo, o noso concello é propietario dun importante número de pisos na cidade e non podemos determinar que sexan os inquilinos os que teñan que asumir os custos das novas transformacións. Do mesmo xeito que imos suprimir un párking e transformalo nun bosque: cando alguén nos di “eu vivo aquí ao lado e preciso do meu coche para acudir ao traballo”, o primeiro que lle ofrecemos é un novo lugar,subterráneo e moi próximo, para poder aparcalo e cun arrendamento doado. Quero dicir que se non acompañamos as medidas ecolóxicas doutras de carácter socio-económico, si que iremos cara á desfeita, como aconteceu durante a revolución industrial e con todo o sufrimento que aquilo provocou entre os máis débiles.

–É dicir; semella que cómpren maiores investimento,s maiores orzamentos e.... manter, ou mesmo, se é o caso, aumentar, os impostos...

–Temos que prever o futuro, a xente ten que ter seguridades, saber que non vai perder os seus dereitos,o seu benestar; do contrario, si que escorregará cara a solucións de extrema dereita. Polo tanto, e mesmo cunha situación económica positiva -como é o caso da cidade de Xenebra-, non podemos diminuír os orzamentos nin, desde logo, os impostos porque aí está a clave dunha economía sa e dun futuro mellor. Nós, os Verdes, somos claramente partidarios do salario universal porque todo o mundo ten un papel social que desenrolar e permite o desenvolvemento da iniciativa individual desde unha perpectiva dunha mínima, e necesaria, seguridade.

–Iso significa un reforzamento do Estado ou, mellor, dos poderes públicos?

–Eu teño unha sensibilidade, digamos, libertaria e prefiro falar dos poderes públicos, e non do Estado. O que entendo é que si que se deben reforzar as estruturas democráticas, as capacidades dos poderes locais, o dereito á iniciativa cidadá e á convocatoria de referendos. É dicir, achegar os cidadáns aos poderes públicos e viceversa.

–Fálase do “poder das cidades”, un poder crecente. en toda Europa. Como enxerga Vde. semellante perspectiva?

–Son sempre partidario das descentralizacións. Dentro de dez, quince anos os dous terzos da poboación van residir no ámbito urbano e de aí o papel fundamental que lles cabe ás cidades. Trátase, daquela, dunhas cidades que se van unir de maneira transversal, mesmo por enriba das fronteiras estatais, para abordaren problemáticas comúns que afectan de maneira determinante aos cidadáns.

–Pero iso non pode levarnos cara a un excesivo fragmentarismo e incluso á eclosión dos egoísmos localistas?

–Está claro que existe ese risco. De aí que se faga precisa a existencia dun artellamento superior -sexa o da propia Federación de cidades ou, desde logo, os estados existentes- que impida que todo derive nunha exacerbación dos egoísmos locais, na negativa a compartir os recursos. Pero o papel do Estado, ou de quen lle corresponda, é o de árbitro; é dicir, temos que facer compatible o desenvolvemento da particularidade, porque é san, é bo, con esoutra procura de acadarmos solucións conxuntas. En definitiva construír o espazo cidadán desde abaixo, desde as propias entidades locais e non ao contrario.

–E non pensa que situacións como as vividas durante a crise económica ou no transcurso da pandemia, cos diferentes gobernos -estatais, rexionais, comunitarios..- enfrontados na hora de tomaren medidas conxuntas, conforma un cuestionamento dese, crecente, poder local?

–Como xa dixen antes, coido que as cousas deben construírse, a pesar de todo, desde abaixo; o respecto polas minorías é, para min, algo fundamental. Entón, precisamos dun maior, e permanente, diálogo, dun maior compromiso dos uns cos outros, das entidades maiores con esoutras locais. Porque acontece que o que procede do local vai gozar sempre de maior aceptación, incluso traspasando as fronteiras ideolóxicas.

–Para artellar orzamentos, investir... fan falta recursos financeiros. Como debe levarse a cabo a recaudación dos mesmos? Quen debe organizala?

–Hai que partir sempre dun acordo entre o Estado, os cantóns -ou, no caso español, as comunidades- e mais as entidades locais. Un acordo que sexa realmente equitativo e que evite, ao tempo, que unhas entidades poidan facerlle a outras, por así dicilo, unha sorte de dumping -que si existe, infelizmente, en certas partes de Suíza- establecendo sistemas impositivos diferentes para un mesmo produto. Agora ben; temos que rexeitar o dumping entre cidades, comunidades..., pero tamén entre estados porque vai sempre en contra dun sistema igualitario e, asemade, atenta contra o interese cidadán.

–Suíza ten unha longa experiencia no tocante á inmigración. Como contempla Vde. as controversias ao respecto e mais a resposta dos países europeos?

–Non cabe dúbida de que estamos a vivir situacións moi difíciles e que é preciso axeitar unha resposta seria se non queremos ir cara a unha desfeita. Cómpre levarmos a cabo unha inmigración organizada e ben consensuada polo conxunto europeo; o contrario é favorecermos as mafias, a inseguridade, os problemas sanitarios e de convivencia... Por outro lado, unha cousa é que unha muller leve, ou non, unha determinada prenda -cómpre combatermos a islamofobia- e outra, moi diferente, é que si establezamos liñas vermellas no tocante á defensa dos valores democráticos e igualitarios; velaí os dereitos das mulleres ou do colectivo LGTBI, que resultan por completo innegociables.

"Os fillos e netos da emigración galega están perfectamente integrados na realidade suíza actual"

–Xa que estamos a falar de emigración, como se artella a galega, nestes momentos, en Xenebra e no conxunto suízo?

–Os galegos son ben aceptados en Suíza, en xeral, e en Xenebra, en particular. Os fillos e netos dos emigrantes doutras xeiras están claramente integrados; a maior parte deles séntense plenamente suízos e non pensan en retornar á terra dos seus devanceiros. Por outra banda, os novos emigrantes que chegan desde Galiza son xente con boa formación e que mesmo ocupan postos de responsabilidade nos lugares onde traballan.

–E Vde? A súa infancia e adolescencia transcorreron entre dúas realidades ben diferentes e, aínda máis, naquela xeira. Como contempla, cos ollos de hoxe, ese tempo? Cal diría que vén ser a súa perspectiva identitaria?

– Teño que dicir que eses traslados non supuxeron ningún trauma para min; na miña memoria, eu sempre fun feliz nas diferentes circunstancias, tanto en Corme como en Xenebra. Canto á cuestión da identidade, eu son galego e suízo. Para min, non hai ningunha oposición entre ambos apartados: cando estou en Galiza, preocúpame a realidade do país -xa falamos do caso do Prestige ou da crise dos estaleiros-, pero cando estou aquí, síntome plenamente suízo.

Suscríbete para seguir leyendo