Dende a fiestra vexo todo negro, moi negro. E non me gusta o que vexo, o que escoito nin o que leo. Está máis que claro que da pandemia, como sempre pensara eu, saímos peor. Cara a onde camiña esta sociedade? Estamos a volvernos tolos? Como podemos soportar tanta mentira, tanta manipulación, tanta inxustiza, tanto desatino, tanta desvergonza?
Desculpen esta introdución tan pesimista pero cada día sinto unha indignación maior ao respirar.
E no medio de tanto desespero lembrei un poeta que ao coñecelo me proporcionou unha tenrura infinita: León Felipe. Dende o primeiro poema que lle lin ata hoxe, León Felipe Camino Galicia ocupa un lugar ben especial no meu corazón. Sei que non é dos poetas máis recoñecidos. Sei tamén que tivo unha chea de detractores poéticos (Juan Ramón ou Cernuda, entre eles), sei que a súa obra é bastante desigual, que os seus versos están espidos de profundidade formal. Seino, seino ben, pero tamén digo que a súa poesía é sanadora, envolvente, directa. Que os seus versos conmoven, removen e sacoden. Que posúen un compoñente humano inigualable, que acariñan.
León Felipe é un inconformista e, ao tempo, zumega un pesimismo atroz. A súa poesía contamina o falso benestar e fai reflexionar sobre as distintas facianas que a vida presenta. Ten un discurso directo que penetra con forza no lector ou lectora que se achega a el coa necesidade de sentirse acompañado pola palabra sincera.
Exiliado a México, o odio que o ditador lle produciu dende os primeiros momentos vese reflectido nunha obra épica e desgarrada intimamente vencellada á dor que lle produciu a guerra civil e o posterior desterro.
A súa poesía non pasa desapercibida cando se coñece. Resulta dun patetismo comunicativo que envolve, é vehementemente xenuína, cunha linguaxe sobria e chea de fórmulas variadas que lle dan veracidade. Posuidora, ademais, dun fondo lírico e un sentimento humano admirables.
E como chegou ata min a poesía de León Felipe? Pregunta con resposta doada: a través das cancións de Paco Ibáñez. Era o ano 1970 e mercara un vinilo extraordinario do trobador, “visto e pintado” por Antonio Saura. Unha alfaia visual que contiña perlas como Palabras para Julia, A galopar, Proverbios y cantares, Érase una vez ou Como tú, de León Felipe. Emocionoume o poema de Goytisolo e sacudíronme os versos do poeta de Tábara. Porque eu tamén chegara a sentir a miña vida coma unha pedra pequena e lixeira, coma un seixo das estradas que se afunden na terra nos días de tormenta. Estaba eu en plena busca de min mesmo e sentinme demasiadas veces pedra aventureira zorregada polo vento e pola terra. Impactoume o poema/canción e o nome de León Felipe quedou fixado en min para sempre.
En 1971 un grupo moi singular, Aguaviva, publicaba un elepé titulado Cada vez más cerca. Había nel algún poema musicado de Lorca, de Alberti e, unha vez máis, de León Felipe. Aí estaba outra vez agardándome. Cando escoitei o tema Los cuentos fiquei impresionado. Semellaba un poema escrito para min, un mozo decepcionado na procura da súa identidade e que se sentía enganado. Así o sentín. “Yo no sé muchas cosas, es verdad./ Digo tan solo lo que he visto./ Y he visto:/ que la cuna del hombre la mecen con cuentos…/ Que los gritos de angustia del hombre los ahogan con cuentos…/(…) Y que el miedo del hombre…/ ha inventado todos los cuentos…” Sinceramente eu non sabía moitas cousas, ben é certo, pero estaba convencido de que me durmiran con demasiados contos. E tiña que espertar. Así que debía coñecer a obra deste “poeta pobre, vello e feo”, chamado León Felipe.
E foi nun xullo de 1973, na Feira do Libro de Vigo, cando milagrosamente merquei o meu primeiro libro do poeta. Era a súa Antología rota, editada por Losada, unha editorial histórica. Hoxe está amarelecida polo paso do tempo pero nela lin poemas que me sobrecolleron. Con ela sentín o Vento que fai a Historia e a Poesía. Ese Vento que o empurraba e mandaba que escribise. Ese Vento que o levaba a escribir poemas feridos pola inxustiza. Versos tan fermosos como “Sistema, poeta, sistema./ Empieza por contar las piedras, /luego contarás las estrellas”. Poemas doridos polo exilio: “¡Qué lástima/ que yo no pueda cantar a la usanza/ de este tiempo lo mismo que los poetas de hoy cantan (…)” . Poemas de soidade, de cansazo, de baleiro. Poemas críticos coma dardos, de autorreflexión, de vida e, como non!, de esperanza. Poemas bíblicos, quixotescos e poemas influídos por Walt Whitman. Esta Antología rota acompañoume clandestinamente nun campamento de Maxisterio terrible e franquista. Gardada baixo o colchón, acompañoume naqueles tristes e negros días en Ribadeo.
E se hoxe falei de León Felipe, ademais do ambiente que me agrede, débollo a un volume en dous tomos, editado por Visor, un facsímile dunha edición de 1920 (Instituto de las Españas en los Estados Unidos) dun poemario que me seduce moitísimo: Versos y oraciones de caminante. Merqueino por pracer, volvino ler, volvín emocionarme e permitiume lembrar unha parte interesantísima da miña vida da man eterna de León Felipe.
