A transmisión de inmobles entre particulares, xa sexa por compravenda, por herdanza, doazón, permuta ou calquera outro título, vai experimentar un forte incremento na súa tributación. Será un incremento sixiloso, porque non aumentan os tipos impositivos, incrementa o valor que se lle asigna aos inmobles, agora por Lei, xa non por comprobación da Axencia Tributaria de Galicia.
A lei de prevención e loita contra a fraude fiscal aprobada o pasado mes de xullo, como todas as que levan ese nome, resultou unha lei «ómnibus», unha lei que contiña medidas específicas para atallar a fraude fiscal, pero tamén outras moitas onde o lexislador púxolle o cascabel ao gato en asuntos que nada teñen que ver coa fraude fiscal, senón cos dereitos dos cidadáns.
Ata o de agora, nunha compravenda de inmobles entre particulares, herdanza ou doazón, a Administración tributaria podía discrepar do prezo da compravenda ou do valor atribuído na herdanza ou doazón. Pero os tribunais desenvolveran unha sólida doutrina segundo a cal a Administración non podía botar man de módulos, listaxes de valores de mercado ou de valoracións xenéricas, porque as bases impoñibles non podían integrarse con valores obxectivos, alleos ás características específicas, singulares do inmoble que se transmitía.
A Administración non podía determinar o valor do inmoble segundo os que lle constaban doutras transmisións en datas próximas e na mesma contorna de parecidas propiedades. A Administración tiña que motivar singularmente o valor que lle atribuía a ese inmoble de maneira irrefutable, o que mesmo podería requirir a visita física ao mesmo polos técnicos da ATRIGA.
Así o afirmou o Tribunal Supremo, por exemplo, na súa Sentenza do 21 de xaneiro de 2021, que versa sobre a necesidade de inspeccionar os bens inmobles que son obxecto de taxación, cando a Administración pretende establecer o valor real daqueles mediante o método do ditame de peritos, nos procedementos de comprobación de valores. O Tribunal Supremo ratifica que é necesaria a visita ao inmoble para determinar o seu valor.
En Galicia, o Tribunal Superior de Xustiza estimaba masivamente os recursos contra as comprobacións de valor da ATRIGA por non cumprir adecuadamente coa obrigación de motivar o incremento de valor. Por poñer algunhas das máis sinaladas, as do 28 de xullo e 13 de setembro de 2007: “Ese deber de motivación exige, para que dicha motivación no sea más aparente que real, que la valoración contenga, en primer término, la descripción del soporte físico, que es el bien o derecho transmitido, en cuanto se refiere a su contenido o circunstancias físicas, como son la antigüedad, sistema de construcción, calidad de los materiales empleados, estado de conservación, etc., y a partir de ahí la exteriorización de los criterio económicos concretos seguidos para la valoración para cocer el valor real”.
No mesmo sentido, a recente Sentenza do Tribunal Constitucional que anulou o imposto de plusvalía municipal fíxoo porque declarou inconstitucional un sistema de estimación obxectiva que non gravaba a verdadeira capacidade económica.
Así pois, a reforma vai na dirección oposta á requirida polos tribunais. A doutrina do tribunais é de sentido común: se Facenda quere apartarse do prezo ou valor declarado diante notario, ten que xustificalo e cuantificar canto vale ese ben concreto e por que así o estima. O Artigo 31 da Constitución consagra o principio de capacidade económica e, por iso, os tribunais son alérxicos á fixación de bases impoñibles obxectivas, non individualizadas e afastadas do valor particularizado do ben obxecto de tributación.
cambio
Pois ben, todo isto pertence ao pasado desde o 1 de xaneiro de 2022. Agora a Lei de prevención e loita contra a fraude modificou as leis dos impostos de sucesións e doazóns e as de transmisións patrimoniais e actos xurídicos documentados. Agora a base impoñible do inmoble será o valor de referencia que lle asigne a Dirección Xeral do Catastro ao inmoble con esa referencia catastral. Esa base impoñible xa non resulta dunha comprobación administrativa do inmoble en cuestión senón que a atribúe o Catastro. Noutras palabras, a base impoñible vén determinada por Lei, que se remite ao Catastro, que é quen fixa e atribúe devandito valor a cada referencia catastral.
Este cambio é maiúsculo e supón que Facenda fixa un valor aos inmobles inimpugnable polos cidadáns. Desaparece a comprobación de valores e os recursos que os cidadáns podiamos articular contra o valor determinado por Facenda. Desaparece tamén a Taxación Pericial Contraditoria, na que podiamos designar un perito terceiro que desempatara entre o noso valor declarado e o comprobado pola Administración, que tiña a virtude de suspender a liquidación administrativa en tanto se substanciaba ese proceso, atrasando ata entón o pago da liquidación. Xa nada será así.
É imposible que un programa informático substitúa a un perito. En España hai 39 millóns de referencias catastrais urbanas e outras tantas rústicas. Ningún programa informático, por evolucionado que sexa, pode saber se un piso antigo está rehabilitado ou pola contra está inhabitable. Tampouco pode discriminar se é un primeiro ou un décimo piso, se ten vistas ao mar ou a un patio de mazá. O valor de referencia pode acertar no valor medio dos inmobles, pero os impostos esixen máis que acertar coa media: os contribuíntes esiximos que Facenda acerte co caso concreto, porque o valor do noso inmoble é a capacidade económica gravada susceptible de imposición, tal como impón o artigo 31 da Constitución: “Todos contribuirán al sostenimiento de los gastos públicos de acuerdo con su capacidad económica”.
Que facer entón se imos comprar a outro particular un inmoble ou o recibimos en herdanza ou doazón? O primeiro será coñecer o valor que lle asignou o Catastro. Para iso iremos á Sede electrónica do Catastro ( https:// www1. sedecatastro. gob.es/ OVCInicio. aspx), identificaremos o banner do valor de referencia (en cor burdeos) identificarémonos, introduciremos a referencia catastral e a data á que requirimos o valor de referencia.
Se o valor de referencia é desorbitado, deberemos comprobar se a ficha descritiva e gráfica desa referencia catastral está axustada á realidade. Se está axustada á realidade, espéranos un longo e incerto preito. Aconsello declarar a transmisión co valor de referencia para evitar sancións e a continuación solicitar a rectificación da nosa declaración (art. 120.3 LGT) e a devolución de ingresos indebidos, achegando, por exemplo, unha valoración profesional. A ATRIGA pedirá un informe vinculante ao Catastro e se non nos conformamos co informe do Catastro, reclamaremos ao Tribunal Económico Administrativo quen, posiblemente coa nova reforma legal, non estime a nosa reclamación. Non será ata que poidamos recorrer ao Tribunal Superior de Xustiza de Galicia cando podamos achegar esa taxación en fase probatoria.
Se pola contraria, a ficha catastral non se axusta á realidade, será máis probable que o informe do Catastro corrixa a súa valoración. Haberá que achegar unha descrición detallada do inmoble, onde un profesional o describa, o valore e, en especial, poña o foco nos erros da ficha catastral, sinalando as diferenzas entre os datos do Catastro e a realidade do inmoble.
En definitiva, Facenda púxolle o cascabel ao gato na dirección oposta á que lle ordenaban os tribunais, visitar o inmoble, consagrando unha base impoñible obxectiva, calculada por un computador con datos medios das compravendas inmobiliarias, pero que non atenderá ás particularidades dos nosos inmobles.
