Lume, sardiñas, desexos... e moita maxia na noite máis curta do ano
Entre cacharelas e meigallos, a noite do 23 de xuño recibe o verán en Galicia cunha festa que engancha a grandes e pequenos
Sardiñas asadas de San Xoán. / Concello de Poio
M. González
O lume volverá iluminar a noite do 23 ao 24 de xuño en milleiros de puntos de Galicia para dar a benvida oficial ao verán coa celebración de San Xoán, unha das festas máis emblemáticas e simbólicas do calendario galego. Cada ano, milleiros de persoas reúnense nas praias, nos montes ou nas rúas das vilas para participar nun ritual que mestura tradición, crenzas populares, gastronomía e festa, moita festa.
A orixe desta celebración remóntase a tempos anteriores ao cristianismo. Segundo apuntan numerosos investigadores, trátase dun rito de orixe pagá asociado ao solsticio de verán, o momento no que os días comezan a minguar. Os antigos pobos europeos realizaban fogueiras para dar forza ao Sol e prolongar a súa presenza o maior tempo posible. O lume, símbolo de purificación e protección, era o elemento central destes rituais, que co paso do tempo foron integrados no calendario cristián co nome de San Xoán Bautista.
A tradición popular mantense viva grazas á transmisión oral e ao arraigamento social da festa. En moitas localidades, as celebracións comezan co recollido das herbas de San Xoán —entre elas, fento, herba luísa, fiúncho ou romeu— que se deixan en auga toda a noite ao aire libre para, ao día seguinte, lavar a cara e atraer saúde e boa sorte.
Poio, entre a devoción e a festa
Herbas de San Xoán. / Concello de Poio
No municipio pontevedrés de Poio, San Xoán é unha das festas máis sinaladas do ano. O seu mosteiro está dedicado precisamente a San Xoán Bautista, polo que a festividade combina os actos relixiosos —como as misas e os coros na igrexa do Mosteiro— con actividades populares como as tradicionais sardiñadas, as cacharelas e as verbenas musicais.
Un dos elementos máis singulares da celebración en Poio é a memoria de Santa Trahamunda, considerada patroa da morriña. A súa historia mestura lenda e devoción: segundo a tradición, foi unha monxa do Mosteiro de Poio secuestrada por un rei musulmán e levada a Córdoba. Alí, pediu a Deus regresar á súa terra polo San Xoán, e conseguiu facelo grazas a unha folla de palmeira que hoxe forma parte do escudo do municipio.
Un fiel reflexo da identidade cultural galega
Se ben moitas persoas participan na festa para seguir a tradición, compartir momentos con amigos ou simplemente gozar dunha noite de verán especial, outras manteñen viva a esencia máis mística e ancestral da celebración. A noite do 23 ao 24 de xuño é moito máis ca lume e sardiñas: é unha xornada cargada de símbolos, crenzas e pequenos rituais que se transmiten de xeración en xeración.
Entre os costumes máis estendidos está o de saltar as cacharelas un número impar de veces. Esta acción ten un fondo significado: afastar as meigas, purificar o corpo e a mente, e entrar no verán libres de malas enerxías. Outros prefiren escribir nun papel todo aquilo que queren deixar atrás e deixalo arder no lume.
Tamén está moi estendida a crenza de que, se te mergullas no mar ou nos ríos á medianoite, a auga actúa como unha fonte de limpeza espiritual e protección. En moitas vilas costeiras, centos de persoas acoden ás praias para cumprir con este rito, que mestura o simbolismo natural coa forza do colectivo. Algunhas tradicións máis íntimas inclúen facer desexos mentres se observa a fogueira, ou recoller herbas de San Xoán para preparar auga que se deixará toda a noite ao sereno e coa que se lavará a cara pola mañá para atraer saúde, sorte e beleza.
A Noite de San Xoán continúa sendo, máis alá das súas orixes relixiosas ou pagás, un reflexo profundo da identidade cultural galega. É unha festa que une xeracións, que conecta o mundo rural co urbano e que mantén vivos valores como a comunidade, a memoria e o respecto pola natureza.
- Rescatan en Vigo a un hombre desaparecido que llevaba 11 días oculto entre rocas en Tombo do Gato
- Multa de 10.000 euros y 3 meses sin licencia para el furtivo de los 800 kilos de pulpo
- El grupo de israelíes expulsado por un hostelero de Vigo: «Le dijimos que estaba manipulado por los medios, que no conoce la verdad»
- Detectan «barbaridades» en las embarcaciones de recreo
- Una asociación pedirá anular judicialmente la concesión de la Medalla de Galicia a Leonor
- El empresario detenido por la UCO en Santiago es uno de los tres cabecillas de la red criminal que defraudó 69 millones
- Muere Marta Jiménez, colaboradora de ‘El Hormiguero’, durante un salto base en Huesca con tan solo 34 años
- Las rampas de Gran Vía a Praza América serán semiabiertas y contarán con árboles
