As liturxias da lectura

Ángeles Madriñán, hipertensión poética.
Juan Andrés Fernández
Hai anos coñecín unha muller chamada Sara, era xa anciá daquela. Vivía a carón de min nunha casa enorme por onde paseaba a súa soedade. O corpo de Sara era livián, diríase que espíritu tan só, e o seu falar, velaíño. Sentaba decote de par da ventá do salón e cando me vía pasar apartaba a cara do libro un instante e erguía levemente a man, era o sinal que tiñamos pactado: non preciso nada, estou ben. Sara gastaba lendo as horas do día e a metade da noite; era, quitando quizás a meu pai, a máis afervoada lectora que coñecín. Vina un día asomada ao balcón e amenteille un magnífico libro que acababa de saír do prelo, O herexe, de Miguel Delibes. Si, contestoume, acabeino de ler antonte, está ben escrito pero hai moito sufrimento nel. Aínda arrecendía a tinta fresca e xa a miña amiga rematara a novela! En certa ocasión percibín a través dos vidros unha estraña lividez no seu rostro, parecía durmir. Entereime ao volver do traballo que falecera aquel día cun libro na man. Sara lía sentada a carón da ventá e de cando en vez erguía os ollos e visitaba os vizosos carballos que medraban a carón da súa casa.
Moita xente le na cama, fogar universal, tépedo refuxio onde escribiu Valle Inclán a súa obra, de igual modo que Mark Twain, autor de un dos máis fascinantes libros que eu lin na miña xa lonxana infancia, As aventuras de Tom Sawyer e Huckleberry Finn. Outros len nas bibliotecas, algúns adoitan acompañarse de música; polo día, pola noite, mentres viaxan no autobús; son infinitas as maneiras de achegarse aos libros, de oficiar a cerimonia da lectura.
Italo Calvino escribiu unha novela titulada O barón rampante. O seu protagonista, Cosimo Piovasco, intelixente e culto doncel, decide un día abandonar a casa familiar e pasar nas árbores o resto da vida. Emporiso a súa paixón pola lectura era tan grande que encomendou a seu irmán Biagio o suministro de libros, que lle achegaba cunha roldana e Cósimo lía, alá nas alturas, empoleirado nunha cómoda rama. Coñeceu a un bandido chamado Gian dei Brughi, que lía ao modo primitivo, movendo a mandíbula nun deletreo furioso, prestoulle un libro, e prendeu nel con tanta forza a paixón pola lectura que chegou a descoidar a cautela propia da súa condición de prófugo e por iso foi decontadiño capturado e conducido a unha prisión onde se lamentaba a cotío, e non da falla de liberdade, senón de libros. Recibiu, emporiso, momentos antes de ser executado, o consolo de coñecer o desenlace da derradeira historia, aquela que nunca chegou a rematar. Aos que senten paixón pola lectura adoita chamárselles hoxe “letraferidos”; Cósimo Piovasco foi un deles; tamén o foron, na súa modalidade máis aguda, Gian de Brughi e, por suposto, don Quijote de la Mancha, aquel infanzón manchego que virou tolo a forza de ler libros de cabaleiros andantes.
Somos palabra, esa regalía exclusiva do xénero humano, e un libro vén sendo, ante todo, palabra. Palabra destilada na alquitara do autor, palabra nunca oída, música a veces, e conceptos impensados que nos enchen de luz. Somos vida tamén e por iso nos atraen outras vidas de ficción, sufrimos cos personaxes ben trazados e alegrámonos con eles. Canta vida cabe en Madame Bovary ou en David Copperfield?, canta en Xente de aquí e de acolá? Creo que a grandeza dunha historia reside na súa capacidade de crear mundos e producir emocións, de transformarnos; e creo tamén que moi raramente esa excelencia se pode atopar na literatura de consumo, aquela que frecuentan os “lectores mecánicos” que, sen máis criterio que a publicidade ou a opinión de libreiros pouco profesionais, mercan unicamente best sellers, libros “que se venden moito”, libros que esqueces ao dereitiño de cerralos. Sinceramente, paga a pena, aínda que sexa de cando en vez, entregarse a algunha das grandes creacións do espíritu humano, aquelas sobre as que recae xeral consenso de obra consagrada e atreverse tamén, sen medo ningún, con títulos escuros, obras descoñecidas; non é raro topar con ocultos tesouros: comezar un libro é sempre unha aventura de incerto final.
A lectura ten os seus ritos. Ás veces vemos xente na praia cun libro na man, no asento dun avión, nas salas de espera... outras persoas precisan un ambiente tranquilo, certa comodidade, silencio. Cadaquén encontra a súa maneira de achegarse ao libro. Tamén hai momentos. Dise que o outono e o inverno —quizás sexa porque facemos vida máis recollida na casa—, son épocas propicias. Veñan pois as historias de medo e misterio de Ánxel Fole, Á lus do candil; despois E. v. Keyserling con Princesas, novela curta que relata a decadencia da nobleza europea de finais do XIX, sen esquecer, claro, a maese Cunqueiro, que nos presenta, un a un, Os outros feirantes, lectura que habemos acompañar dunhas castañas asadas e un albariño do Salnés, alegre e saltarín.
Para cando nos visita a primavera ateigada de promesas e reloucan os días estivais reservamos os poemas de Ángeles Madriñán, De animais e outros deuses. De seguido Raymond Chandler co seu máis acabado personaxe, o detective Philip Marlowe, un lobo solitario, un tipo duro amante dos gimlets e os coches de alta gama: O longo adeus, a mellor novela policiaca que eu lin. Cormac McKarthy, pola súa parte, tráenos Na estrada; Gabriel García Márquez Cen anos de soidade e José Antonio Muñoz Rojas un libro senlleiro, que eu recomendo a todos os lectores amantes do campo e da vida natural, As cousas do campo, libro de culto, alta prosa que se ofrece en breves capítulos de apenas unha páxina. Así empeza: Quen sabe as razóns dun amor? Son secretas como as augas debaixo da terra que despois abrollan en manancial onde menos se espera. Nada se garda e o amor menos que nada. E máis adiante: De onde, lixeiras, pesadas, brancas, grises, pasaxeiras do ceo, amantes do vento, vosoutras nubes? Que sería dos ceos sen vós a quen esgazan as montañas e a quen tan docemente se entregan lombas e outeiros?
Poucas cousas se poden dicir dos libros que non resulten asunto manido, tópico, lugar común. Queda por calibrar, emporiso, a vixencia do libro clásico fronte ao eBook, eReader e a propia pantalla do ordenador. Prognosticouse a derrota do primeiro e a definitiva implantación dos medios electrónicos de lectura, mais pasaron os anos e o agoiro non se cumpliu, seguen a saír libros do prelo e hai xente que os compra e que os le, poida que menos dos que todos quixésemos, pero habelos hainos. Eu reservo a pantalla do ordenador ou da tableta para a busca de información e a lectura de formas breves de literatura; neste eido cómpre salientar a Ciudad Seva, casa dixital do escritor Luis López Nieves, onde podemos encontrar, ordenados cronolóxica, temática e alfabéticamente todo tipo de contos, microrrelatos e relatos. O libro de papel para o demais; ao cabo, penso eu, todo se reduce a unha cuestión sentimental: o engado dunha tapa bonita, a folla de cortesía onde plasmas o teu nome e o ex libris e as follas ateigadas de aladas, luminosas palabras que te fan soñar, vivir outras vidas, divertirte, dudar en ocasións incluso de quen es. Gústache un libro, paga a pena lelo, contesteille en certa ocasión a unha alumna (hoxe escritora de sona), cando te seducen as verbas, te conmoven e turban e os peliños dos brazos se encrespan pero, sobre todo, cando deveces por que chegue o momento de coller a obra nas túas mans e entregarte a ela coma quen se lanza ás tépedas augas do mar nun día luminoso de verán.
Suscríbete para seguir leyendo
- Una profesora es expulsada de un instituto de Vigo por acoso al claustro
- Uno de los acusados por las coacciones a Jenni Hermoso reconoce que tuvo negocios con Rubiales
- Mediaset emite un comunicado sobre el futuro de 'Reacción en cadena' en Telecinco
- Descubren una fábrica clandestina y 142 kilos de tabaco de contrabando en Pontevedra
- Cinco santuarios de vértigo que quitan el hipo en el norte de Portugal
- Propuestas en donde más bate el mar en Bueu
- Cuatro años de cárcel para una mujer por abusar de un menor en Ourense: le pidió que mantuvieran la relación en secreto
- Muere a los 40 años el escritor y periodista estradense Damián Barreiro