Herbas contra o meigallo

Hai noites máxicas e noites que non se esquecen. Sen dúbida, San Xoán é unha delas. A noite de San Xoán, ou ‘Noite Meiga’ tal e como é coñecida entre a sabedoría popular, é a que vai do 23 ao 24 de xuño. Case sen percatarnos, chegado o mes de xuño os días van alcanzando a súa máxima duración, o bo tempo comeza a albiscarse e a primavera deixa paso ao verán.

As praias comezan a encherse de fogueiras e as rúas convértense no lugar ideal para degustar as sardiñas e o pan de millo. E mentres as labaradas iluminan a noite e se oen risas, gaitas e saltos sobre o lume, en moitas casas galegas prepárase un cunco con auga limpa e un maínzo de herbas silvestres recentemente recollidas.

Así é, unha das tradicións e rituais máis seguidos e que traspasan de xeración en xeración en Galicia na noite de San Xoán é a creación do que, na cultura tradicional, conócese como ‘cacho’: un conxunto de flores e herbas que se deixa no exterior e a remollo durante a noite máis curta do ano, San Xoán.

As plantas non son elexidas ao azar: cada unha delas ten o seu significado, a súa función, o seu aroma e a súa enerxía. Colócanse xuntas, déixanse baixo o ceo aberto para que se empapen co orballo e o resío da noite e, á mañá seguinte, esa mesma auga serve para lavar a cara. Limpar a faciana, e tal e como di a sabeduría popular, «purificar a alma, espantar enfermidades así como atraer os bos augurios».

As súas propiedades

As herbas non son iguais en todas as zonas nin en todas as casas, mais hai algunhas que adoitan ser especialmente empregadas como pode ser o caso da Herba de San Xoán, unha planta utilizada simbólicamente para «combatir ao demo»; a Herba Luísa, asociada a propiedades como a relaxación ou que facilita a dixestión; o Fiúncho, ligado especialmente ao fogar e á fertilidade; a Xesta, empregada en moitos fogares para protexelos de espíritos malos; a Malva, asociada á limpeza espitirual e con propiedades antiinflamatorias; o Fento empregado tradicionalmente como unha planta protectora e máxica ou o Romeu, socialmente empregada contra o mal de ollo.

Sete herbas, que non sempre son sete, poden ser nove ou once; á fin cada fogar, cada familia e cada territorio contrúe a súa propia lenda e tradición.

Agora sí, e para non ter perda, á dereita destas liñas vai reflexada unha pequena guía dalgunhas das herbas empregadas tradicionalmente para elaborar ‘o cacho’ na tarde previa a San Xoán.