Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

Torre de Escuredo (I): Mentiras e patrimonios

Casa de Escuredo e a presión urbanística colindante. Archivo personal de Antón Mascato

Levamos anos asistindo a un deterioro do patrimonio constante, imparable, programado e ilegal. O Inventario do Patrimonio Etnográfico do Grove, na parte correspondente aos “pazos, vivendas singulares, construcións marítimas e etnografía” ten catalogados arredor de 400 elementos dos que hoxe non quedan nin 30. Castros, torres, pazos, vivendas singulares, fábricas de salga, piornos, faros, pombais, cruceiros, lavadoiros, muíños… Unha enorme desfeita da que toda a veciñanza é responsable, por acción ou inacción. Pero só temos ollos para unha: a casa dos Escuredo. ¡Nela concentramos todas as maldades! 

No Grove somos así? Un xubilado, case centenario, mentres estaba tomando o sol sentado nun banco, recibíu unha agresión brutal por parte dun pequeno grupo de mozos moi violentos que usaron todo tipo de acoso: pedradas, ferros, dinamita e pisoteos.

O vello, agredido polos costados, non pudo nin sequera queixarse, ninguén lle fixo caso, as xentes de ben déronlle as costas sendo a agresión no centro da vila, con testemuñas directas da veciñanza, gardas e autoridades varias.

Os danos foron de tal gravedade que quedou con medio corpo tronzado e amputado, as agresións puxeron a vida do agredido á portas da morte.

A Torre de Escuredo. Iñaki Abella

Houbo un xuízo público para depurar responsabilidades, con xurado popular; a acusación principal apuntaba a que a culpa era del por non defenderse e da súa familia por deixar ao vello tomando o sol tranquilamente e non facer nada, porque o que quería era sacar cartos da desfeita.

O xurado popular ditaminou: culpable a familia!, mentres os agresores quedaban libres de culpa, amparados polos intereses dese xurado no que había persoas con relación directa cunha parte dos agresores. Somos así no Grove?

"Deixouse ir coa pasiva actitude das testemuñas directas, a inmensa maioría da veciñanza do Grove que non fixemos nada por deter aquela aberración, cunhas autoridades que se limitaban ao criterio habitual de ti vai facendo"

decoration

Se a este conto, que non responde mais que á ficción, lle poñemos nomes, e decimos que o vello se chama Casa dos Escuredo; que os agresores foron os que levan por chata O Mastodonte do Cruce, O Esqueleto Traseiro, O Carto de Narco e A Corrupción Política e determinamos que as agresións foron entre outras: derrubar a metade da casa e facela dasaparecer; adosarlle unha mole que lle provocou inundacións de chuvia na parte medianeira durante anos de deterioro; dinamitarlle o subsolo da propiedade para faceren entradas de garaxes que ocasionaron danos estruturais gravísimos; non retranquear, como obrigaba a lei nos casos de obra nova, por ningunha das tres caras da mole, nin pola parte da casa agredida; facer voados ilegais sobre o espazo público, exceder en moito o volume de edificabilidade legal, e darlle á obra bastantes máis das dúas alturas que permitía a normativa urbanística da época…

A finca que ocupa la Torre de Escuredo.

Todo iso coa pasiva actitude das testemuñas directas, a inmensa maioría da veciñanza do Grove que non fixemos nada por deter aquela aberración, cunhas autoridades que se limitaban ao criterio habitual de “ti vai facendo.

Corrían tempos de lavativas do carto sucio, e nada mellor que o ladrillo para facer milagres na economía, tempos intermedios entre o negocio do “rubio de batea” e o que fermentaba amasando “fariña”.

E do xurado popular qué decir? Esas imparciais persoas que xulgan os feitos… Pois que en vez da sala de audiencia usan as redes, nelas hai de todo: os que non quixeron ver máis que o que lle contaban outros, sen atender aos feitos e os que sabían das responsabilidades dos agresores pero tiñan interese en que a culpabilidade recaese na familia propietaria da vivenda, algo así como: aí tedes o desastre, pagade vós as operacións, a rehabilitación, a fisioterapia e as consultas do trauma psicolóxico que eu quero estar a ben cos responsables do desastre que son aínda moi poderosos, e a algún ata lle debo o favor de colocarme.

Acusamos a unha familia que non ten nin un só metro cadrado de especulación, e na que hai pintores, escultores, músicos, escritores…

decoration

Esta é a verdade

Pero todo o que acabamos de narrar non pasou, nada disto foi verdade, é só un conto, unha invención, un relato de ficción, saído da imaxinación do asinante.

O que pasou de verdade, o que responde verazmente á Historia, e o que segue: había unha vez un poeta que viveu a finais do século XIX e principio do XX, moi importante aínda que non saia nos manuais de literatura, nin se estude en facultade ningunha (sí se estudan outros grovenses como Xohana Torres, Xoán González Millán ou Manuel Lueiro), un bardo que mandou facer unha casa, por riba dun castelo con torre defensiva e un pazo do século XVII, e púxolle un salón árabe. Pouco importa que as paredes da casa sexan de ladrillo, con só os marcos de portas e xanelas de granito visto, logo recebadas con masa de area e cemento; nin que o pazo sexan realmente os restos do que foi unha casa grande labrega devorada pola obra anexa, ou que o subsolo dese lugar sexan laxes, nos que non hai restos de fortalezas, castelos nin torres, e só se manteña renqueante unha vivenda modernista, da chamada “arquitectura indiana tipoloxía colonial” que importaron de Cuba a Galicia e Asturias os emigrantes retornados, enriquecidos co colonialismo e a escravitude, o que nada ten de honorable, e que na metade do século XIX, xa estaban en crise polo seu modelo de expoliación e abuso sistemático.

Un salón de escaiola

Esa é a burguesía que tivemos, a que tomaba infusións no salón árabe desa casa, unha rareza que por si só, disque, ten méritos para recibir a consideración de BIC… non importa que sexa de escaiola e molduras de xiz, pintado con acrílico, unha ostentación “kitsch”, feita a imitación dun estilo artístico alleo á cultura occidental, a xeito de ornamentación pretenciosa, unha ocorrencia decorativa fóra de tempo e lugar. Nada, nada, só por iso xa merece o BIC, asegura algún despitado. Con ese argumentario, se se lle envía escrito de reposición a Patrimonio, os técnicos da Consellería de Cultura vannos agradecer moito as risas que van botar.

Unha imaxe do interior do "salón árabe".

Todo o referido é tan importante no patrimonio e na cultura da humanidade que lle foi adxudicada unha figura de protección dentro da “categoría de arquitectura militar e defensiva” (non hai máis que ler o expediente co que se acadou a categoría de “BIC” para o noso “castelo militar”).

Os criterios móvense, coma os marcos das leiras

Porque os criterios móvense, coma os marcos das leiras cando interesa, para escribir a historia usamos o “bic, punta fina”, e cando non interesa pasámonos ao “bic punta normal”, o importante é que sexa “bic, bic, bic, bic, bic, bic cristal…”

E para seguir reforzando a idea da importancia que ten para o mundo este lugar, facemos trucos de maxia , puro ilusionismo, e en vez de “Abracadabra, Pata de cabra” decimos “Bic e Patrimonio”, e choramos pola retirada do BIC

decoration

E para reforzar esa idea, algún “erudito” adxudícalle á heráldica instititucional, outra fabulosa invención, o feito de que a torre que figura no moderno escudo do Concello é precisamente esta torre da que non hai vestixio ningún, e non calquera das outras que sí existiron e das que aínda quedan restos visibles (A Lanzada, O Castriño, O Adro Vello ou Balea).

E para seguir reforzando a idea da importancia que ten para o mundo este lugar, facemos trucos de maxia , puro ilusionismo, e en vez de “Abracadabra, Pata de cabra” decimos “Bic e Patrimonio”, e choramos pola retirada do BIC, pola gravedade do estado do ben protexido, acusando á familia propietaria desa vivenda privada, de seren especuladores urbanísticos e xentes insensibles pola cultura; xustamente facemos iso cunha familia que non ten nin un só metro cadrado de especulación, e na que hai pintores, escultores, músicos, escritores…

Borramos do mapa, do relato e das imaxes que fabricamos, as agresións brutais que padece esa casa polo norte, polo oeste e polo este, e esiximos que nola poñan bonita para seguir entrando nela a facer fotos para modelos, levar cousas que seica están abandonadas, facermos “hapenings” artísticos, obras teatrais, documentais, concertos, fotocopias en branco e negro que xa colorimos nós para pegar con celo nos cristais, que somos moi guais… e todo sen permiso, porque “é nosa”, claro que sí. Verdades coma puños.

Do rubio batea

En 1983, un efémero concelleiro de Cultura do concello do Grove, recibíu o aviso de que estaban botando unha enorme cantidade de formigón por riba de laxes e cons á beira do mar de Cantodorxo; nun lugar protexido pola lexislación dado o seu valor arquelóxico.

Alá foi o edil para intentar paralizar aquela desfeita, acompañado dun garda municipal xa falecido. O promotor da obra cando os veu chegar avisóulle a berros ao da formigoneira “pase o que pase, vós seghide coa planchada, que destes xa me encargho eu”. Malia advertilo, o concelleiro, de que aquelo era ilegal, e que tería graves consecuencias para el, botouse a rir e díxolle “veña home, non nos veñades “joder” o chollo… e non te preocupes, xa paso eu polo “untamiento” a falar con vós”.

Ao día seguinte pasou polo concello, non el, mandou a un traballador de banca, portando un sobre no que aseguraba que había unha cantidade importante de dilñeiro para arranxar a ilegalidade de Cantodorxo”, ergueuse o concelleiro -un tipo con mala uva- e abriulle a porta do despacho da reunión convidándoo a saír antes de que chamara á Garda Civil, cousa que fixo pero sen sorte, daquela estaba o cuartel en cadro, cinco números foran encausados nun proceso xudicial do que aínda era o “choio do fume”. Non había con quen falar, pero presentouse a denuncia.

Iniciouse o expediente polo atentado, que se tramitou, ata quedar sepultado na administración autonómica. Enriba daquela planchada hai hoxe unha nave dedicada a usos industriais.

A asemblea local da organización política do concelleiro, informada destas e doutras circunstancias de corrupción no municipio, decideu presentar a renuncia ás delegacións de goberno do seu único representante que acadaran apenas tres meses antes. Era tal a convivencia entre “o choio do fume” e a política, local, provincial e galega, que calquera dos peóns do negocio do tabaco se atrevían a facer este tipo de ilegalidades no urbanismo ou no patrimonio . Ese era o estado de situación: a corrupción sistémica denunciada por xornalistas como Benito Leiro ou Ujué Foces en FARO DE VIGO e outros medios.

A intervención no negocio do fume, que non pagaba taxas fiscais preocupáballe ás contas do Estado. Foi entón cando aquel gobernador civil de Pontevedra, Virginio Fuentes, e o daquela xuíz de Cambados, José Luís Seoane, no primeiro goberno de Felipe González, meteron man e provocaron o trasego do “rubio” á “fariña” co que favoreceron, sen pretendelo en absoluto, a multiplicación exponencial dos beneficios, dos intereses e dos riscos. Aquel cancro estendeuse como unha enorme marea negra que deu cabo de moitas vidas en varias xeracións de mocedade, pero trouxo tamén diñeiro moi sucio que percisaba ser branqueado.

A construción, o negocio urbanístico, foi unha das lavadoras perfectas, pisos que se compraban sen haber aínda planos, nin permisos, e antes de seren escriturados nas notarías xa pasaran por tres ou catro compradores que á súa vez revendían, escribindo o trato nun papel que se rachaba coa nova propiedade. Cartos que circulaban en sobres, pasando de man en man. Unha enorme desgraza que fixo da economía un xigante con pés de ladrillo; o fomento e o pretendido progreso era en realidade puro “fume”, aire viciado que o contaminaba (case)todo.

Compartir el artículo

stats