Faro de Vigo

Faro de Vigo

Contenido exclusivo para suscriptores digitales

NO FONDO DOS ESPELLOS

Lugrís, a lenda

"Ceci n´est pas Lugrís". Cadro de Francisco Miguel Moratinos, artista coruñés asasinado polo franquismo.

Saímos da exposición "Paredes soñadas" que Rubén Tintureira dispuxo en Abanca, Coruña, sobre Urbano Lugrís. Logo comezamos a ler "El tesoro de Punta Herminia", recopilación de dispersos ou extravagantes literarios de Lugrís que Olivia Rodríguez prologa con brillantez e colixe con dilixencia en Alvarellos (Compostela, 2017). Ambas experiencias, como espectador e como lector, prodúcennos a sensación de que o noso coñecemento da obra de Lugrís, asi plástica como literaria, é sempre incompleta fragmental e se encontra á espera de que o mar do inesperado bote a terra novas crebas de creacións perdidas ou esquencidas para elas emerxeren da desmemoria.

En canto á biografía de Lugrís, González Garcés soía decer que ninguén soubo nunca de verdade o ano do seu nacemento, e que este non ocorreu no "Ferrol de Su Escelencia" que a tradición insiste en pór en boca do artista na "Casa del Pescador" de Malpica. Se a obra plástica e literaria de Lugrís é puro relato con referencias incesantes a outros relatos, a historia da súa vida, salvo algúns norais certos nos que amarrar as estachas da regularidade narrativa, parécese máis á "Navigatio Brandani" que á vida real dun pintor e poeta que non viaxou nunca demasiado lonxe das cidades mariñas de Vigo e a Coruña. Lugrís, en canto narrador oral desmesurado, alimentaba a fábula sobre a súa propia persoa.

Cándo se converteu Lugrís en pintor mural de mundos submariños e de carácter fantástico, narrativo e onírico? Se cadra a súa obra primeiramente difundida sexa algo que aparenta decoración do comedor de primeira clase do trasatlántico da película "Polizón a bordo". Foi esta a primeira producción de Cesáreo González e, aínda que dirixida por Florián Rey, estivo moi influída polo comediógrafo coruñés Adolfo Torrado. Logo, Franco interesouse por Lugrís e chamou o pintor para decorar, como na película, a cámara do Azor. E así se converteu o noso xenial artista en pintor de moda e triunfou nos círculos franquistas; el, que se sentía patriota galego e que gardou sempre lealtade íntima á República. O citado Cesáreo González pediulle ilustrar as paredes de "Grímpola", boite do Gran Hotel de Vigo. Foi, sen embargo, o Instituto de Cultura Hispánica, Madrid, quizais Fraga Iribarne persoalmente que o contratou para executar un ambicioso políptico sobre as conquistas do Imperio Español en América. Lugrís, nun acto de ousadía, puxo no cucuruto da obra unha Virxe Santísima de rostro macabro cuxa man dereita apertaba, como atributo supremo, as cinco frechas do emblema do fascismo español ou sexa Falange. En canto a nós, pasamos parte da nosa mocedade facendo inmersión en murais públicos de Lugrís que, coma o do América, logo Nova Galicia, de Compostela educaron as nosas preferencias e modos de imaxinar con precisión e rigor.

Fálase de Lugrís en Madrid durante os días da II República en relación co renacemento do guiñol e creación dun novo teatro para nenos. Non estudei o caso, pero non sei da proximidade social e artística de Lugrís con Salvador Bertolozzi, escenarista e pintor de sensibilidade próxima a el. Tamén non vexo o noso creador en Madrid en relación co neoinfantilismo de Alberti, e sobre todo de Lorca, na práctica da posta en escena. Posibelmente Lugrís acompañou Dieste e os guiñolistas en Malpica (a onde voltaría para emitir unha fantástica e suicida impertinencia na mesma cara de Franco, na lenda) en ocasión da visita a esa vila das "Misiones Pedagógicas". Ben puido estar Lugrís, nos cuarenta do século XX, facéndolle a escenografía ao teatro infantil co que Álvaro Cunqueiro, baseándose en Grimm, encantou a certa sociedade viguesa. Haberá que llo preguntar a editora do texto, Marta Carracedo. A María Carme Kruckenberg, que traballou de gato na velada, xa non lle poderemos preguntar por nada. Tiro do fío da lembranza, que é a liña coa que as Parcas fían a vida dos humanos, e véxome a min mesmo de moi neno cos contos de Pinocho e Chapete na man, editados por Saturnino Calleja. O autor dos textos e debuxante era Salvador Bertolozzi Rubio, que nos meus días inocentes gastaba os seus derradeiros no exilio de México.

Na biografía de Urbano Lugrís hai, coma na de Bertolozzi, un capítulo final de exilio. Segundo penso, a primeiros da década dos sesenta, Urbano perdeu á súa esposa e marchou da Coruña para nunca máis volver. Instalouse en Vigo, frecuentou a de Elixia e deixouse acompañar por novos amigos, coma por exemplo un Xosé Lodeiro en quen sempre creu como pintor de futuro tan luminoso coma un ocaso en Cabo de Home. O derradeiro Lugrís encheu de dinamismo e novas luces, anovándoa, a vida artística e literaria de Vigo. Entregouse á exploración do collage, se cadra tendo medo dun fracaso senil como debuxante e pintor.

Morreu Urbano Lugrís González no hospital municipal de Vigo, se me non trabuco. Acompañou o seu corpo ao cemiterio de Pereiró un reducido número de persoas, todas entusiastas da súa obra e amigas. Meteron o corpo nun nicho que non era da súa propiedade. Chovía. Unha parella de xoves anarquistas enloitados botaron na cova un mollo de flores murchas. Dominaba o silencio, lembro agora Antón Patiño, eu.

Sempre imaxinei unha exposición colectiva presidida por cadros de Urbano Lugrís seguidos deoutros do seu coxénero Francisco Miguel Moratinos, fusilado este con todos os molinetes e buguinas dos seus soños, na Coruña en 1936. Irían acompañados de obra de René Magritte, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí e, se cadra, de Yves Tanguy. A mostra fecharíase cunha serie de cadros en pequeno formato asinados por Lugrís Vadillo.

Compartir el artículo

stats