Nunha antiga e escura taberna da aldea de Utzbach, sita no que se coñece como Alta Austria, transcorre esta peza, O facedor de teatro, que vén de publicar Editorial Galaxia, en versión galega de Catuxa Pato e cunha interesante presentación de Joan Giralt, profesor na ESAD de Galicia. Bruscón, un vello actor que anda en xira coa súa compañía, integrada pola muller, a filla e o fillo, e levando como única equipaxe escénica un vello baúl, percorre pequenas vilas representando unha peza da que xa aos catorce anos fixera un pequeno esbozo, que semella ser a obra da súa vida, e que parece asentada no anacronismo. Un texto, Roda da Historia, do que iremos sabendo algunha cousa aquí e acolá, sobre todo unha escolla de personaxes que vai de Nerón a Madame Curie, e que na súa representación require un escuro total na última escena, petición que unha e outra vez traslada Bruscón ao taberneiro, para garantir así o éxito artístico do espectáculo. Ou será unha escusa para negarse a facer a función?
Sobre a peripecia de Bruscón nesa recóndita taberna, a do actor que asegura ter traballado nos mellores teatros de Alemaña e que se considera unha gloria nacional á que non lle acaba por chegar o merecido recoñecemento, e sobre os prolegómenos e preparativos para a súa presentación, constrúe Thomas Bernhard un texto magnífico, O facedor de teatro, que fala de teatro e de vida e no que abrollan temas recorrentes na súa creación literaria: morte, soidade, abandono, frustración, dominio ou violencia.
No parlamentar constante de Bruscón, mentres prepara a función, abrollan tamén moitas das cuestións e tópicos que acompañan a arte do teatro desde o seu nacemento, presentes en todas as culturas, desde os fundamentos da interpretación, ate o rol que as mulleres poidan desempeñar en tanto actrices. Tópicos sobre os que asentou durante moitos anos o teatro tradicional que Bruscón representa moi ben. Bernhard, sempre coa mirada crítica disposta, semella querer cuestionar a natureza mesma do teatro. Non tanto na súa posibilidade canto na súa necesidade, ao describilo como "milenaria pervesidade" da que a humanidade está namorada, ao estalo da ficción, pois o teatro como sinala Bruscón é unha ficción, tan fascinante como absurda. Dá que pensar.
Ao contar algúns relanzos da súa propia historia, Bruscón tamén aproveita para armar unha crítica furibunda de Austria, que considera sumidoiro de Europa, un absceso do que supuran supostos xenios coma Mozart ou Schubert, negándolle á nación e aos seus habitantes a capacidade e a posibilidade de entender a arte, sempre substituída por sucedáneos. O mesmo acontece en Extición, a súa última novela, ben que as razóns e as motivacións da visión crítica, aceda e demoledora, sobre a cerna das orixes sexan ben diferentes. Pois na conduta de Bruscón, na súa relación coa súa muller e cos seus propios fillos, nos comentarios e ofensas que profire unha e outra vez, especialmente dirixidos ao taberneiro e a veciñanza que será público en poucas horas, tamén asoma un ser frustrado, misóxino, envilecido, irascible, prepotente, violento, e ben pouco educado malia as continuas referencias a unha arte supostamente inefable.
Ao comentar as condicións en que vai presentar o espectáculo, Bruscón tamén nos fala das circunstancias que acompañaban comunmente as funcións nunha gran parte daquela xeografía de expresión alemá, cando os teatros non eran máis que pequenos estrados de taberna, cheos de carteis de publicidade, cadros e retratos, e nos que adoito se escoitaban brados e arroallos dos porcos mentres reclamaban a pitanza. E polo medio vanse presentando asuntos de actualidade da época, coma o momento no que, no seu deambular polo espazo onde vai actuar, un pequeno estrado que tamén servía para as orquestras, Bruscón encontra na parede un retrato de Hitler, que segue pendurado porque, como di o taberneiro, a ninguén lle molesta que alí estea, e a el tampouco.
Son catro os actos da obra, nos cales se van debullando as circunstancias, preparativos e dificultades da representación dun espectáculo, Roda da Historia, que finalmente non terá lugar, pois cando chega a hora de comezar, e cando a sala está chea dunha inesperada veciñanza, no ceodá en estourar toda unha enorme treboada e un raio cae sobre a igrexa, provocando un incendio terrible. Todos foxen mentres na escena agardan os personaxes, mollados pola chuvia que cae polo teito aberto polo vento. Magnífica metáfora, e, ao tempo, reflexión poderosa sobre a arte do teatro e as súas xentes. Excelente Bernhard.
Mal de moitos
- Bruscón vai presentar co seu espectáculo, un texto que considera emblema da mellor literatura nunha vella taberna dunha aldea perdida, na compaña da súa muller e dos seus fillos, aos que considera totalmente incompetentes para o oficio que desempeñan, e diante dun público que ten por incapaz de entender non só a súa arte senón calquera manifestación artística. Quen se considera a si mesmo o mellor actor do Estado, ten que traballar, segundo afirma, nunhas condicións indignas e nun entorno físico e cultural que non se compadece coa natureza da súa arte, acompañado dun elenco incapaz de asumir e integrar o seu maxisterio, asentado, segundo el, na vedraña arte da declamación, na que a emoción semella saír do bandullo, e na pura disidencia. O vello tópico do artista incomprendido. Bernhard encarnado e descarnado. Insiste Bruscón en representar o espectáculo cuns requirimentos imposibles, dando instrucións sempre equívocas, o que mostra o afastado que está da realidade. E todo iso acaba por ser un exemplo ben atinado de pautas de comportamento ben asentadas no mundo da arte, onde cada artista se considera único, excepcional, e mostra un considerable desprezo polos outros artistas e maior aínda polo público potencial, sexa lector, espectador ou vidente. Bruscón vén mostrarnos o poder ominoso do EU no campo das artes, pero tamén demostra, coa súa peripecia, que ese EU indómito e individualista a máis non poder, é a fonte de moitos males, de moitas perversións, e da morte de calquera forma de arte, afogada polo desexo inmenso de afagos e adulacións. Porque no fondo Bruscón, como el mesmo recoñece, só actúa para si mesmo. Cousa de médicos da cabeza. Felizmente, hai outras actrices e actores, e outros teatros.
